Esad rejiminin Aralık ayında çökmesinin ardından oluşan güvenlik boşluğuyla birlikte, Suriye’de define avcılığı hızla yayılıyor. Metal dedektörleriyle geceleri sokağa çıkanlar, efsanelerde anlatılan gömülü hazineleri arıyor.

Suriye'de Beşşar Esad’ın despot rejiminin Aralık ayında çöküşü sonrası, başkent Şam sokaklarında yeni bir görüntü ortaya çıktı: geceleri ellerindeki metal dedektörleriyle gizemli figürler dolaşıyor. Kırsal bölgelerde ise özel arazilere kürek ve haritalarla gelen adamlar, yer altındaki gizli hazinelerin peşinde.

Esad dönemindeki baskı ortamından kurtulan ancak hâlâ derin bir yoksulluk ve savaşın izleriyle yaşayan Suriyeliler, şimdi define arama tutkusu ile yeni bir gelir kapısı bulmaya çalışıyor.

Definecilikle uğraşan 67 yaşındaki Abu Wael, “Rejim döneminde ay ışığında hazine aramaya çıkmak imkânsızdı çünkü yakalanma riski vardı" dedi.

Bugün ise durum tamamen değişmiş görünüyor. Perakendecilere göre önceden Suriye’de metal dedektörü satın almak mümkün değilken, rejimin çökmesiyle birlikte başkent Şam’da yalnızca dedektör satan birçok mağaza açıldı. 10 bin dolara kadar fiyatı çıkan bu cihazları satan dükkânların vitrinlerinde Suriye bayrakları, altın külçeleri ve dedektörleriyle poz veren insanların fotoğrafları yer alıyor.

Bir perakendeci, “Daha önce küçük bir grup gizlice hazine arardı ama rejimin çökmesiyle, makineleri almak kolaylaştı ve çok daha fazla insan defineciliğe yöneldi" açıklamasında bulundu.

Hobi olarak başlayan, saplantıya dönüşüyor

Aynı satıcıya göre birçok Suriyeli, “bölgenin medeniyetler beşiği olması” nedeniyle toprağın altında gizli hazineler olduğuna yürekten inanıyor. Bazıları ise ailelerinden kalan eski hikâyeler sebebiyle kendi arazilerinde değerli eşyaların gömülü olduğunu düşünüyor.

Satıcı, “Define avını sadece hobi olarak gören birçok müşteri var, hatta çocuklar için yeşil ve pembe renkte özel dedektörler bile satıyoruz" dedi.

Bir başka satıcı ise Şam’daki küçük mağazasından onlarca metal dedektörü sattığını söyledi. Dükkânda Alman, Çin ve Amerikan üretimi çeşitli dedektörlerin yanı sıra ağır hizmet tipi, uzun menzilli pahalı cihazlar da mevcut. Bazı Suriyelilerin komşu ülkelerden bile define aramak için ülkeye geldiği belirtiliyor.

Efsaneler halkı harekete geçirdi

Definecilik tutkusu, Suriye’nin tarihî zenginliği nedeniyle halk arasında yaygınlaşmış durumda. Kuşaklar boyunca Suriyeliler, gömülü altınlar ve İpek Yolu’ndan geçen tüccarların bıraktığı efsanevi hazineler üzerine hikâyeler anlatıyor.

Ohio Shawnee Devlet Üniversitesi’nden Orta Doğu tarihi profesörü Amr el-Azm, “Bu bölgede yaşayan herkes, evinde kazı yaparken altın dolu bir küp bulan bir akrabasını bilir. Bu bizim bölgenin mitolojisidir" dedi.

Esad rejimi döneminde kültürel mirası korumak bahanesiyle yasaklanan definecilik, güvenlik boşluğunun doğmasıyla birlikte hızla yayıldı. Birleşmiş Milletler verilerine göre nüfusun yüzde 90’ının yoksulluk içinde olduğu Suriye’de halk, arkeolojik sitelere akın ederek gizli zenginliklere ulaşmaya çalışıyor.

Rejimin çöküşüyle define efsaneleri hızla yayıldı

Şam’da son aylarda yayılan bir söylentiye göre, birkaç kişinin antik bir hazine bulup bir gecede zengin olduğu iddia edildi. Financial Times’ın konuştuğu uzmanlar bu söylentileri reddederek bulunan eserlerin muhtemelen müzelerden veya Esad rejimi yandaşlarının evlerinden çalınmış olabileceğini belirtti.

Hükümetin basın ofisinden bir yetkili, definecilik faaliyetlerinin teknik olarak hâlâ yasak olduğunu ama devletin şu anda herkesi takip edemediği için bu faaliyetlere göz yumduğunu söyledi.

Çevrimiçi satışlarla define avı yaygınlaşıyor

Bölgedeki perakendeciler ise bu yeni fırsatı kaçırmadı. Birleşik Arap Emirlikleri’nde bulunan mağazalar sosyal medyada özel olarak Suriyeli müşterileri hedefleyerek Suriye’nin zorlu coğrafyasına uygun dedektörler satmaya başladı. Su altında altın arama amaçlı su geçirmez dedektörler bile piyasaya sürüldü.

Tarihî eserlerin kaçakçılığı arttı

Uzmanlara göre savaş sırasında çalınan tarihî altın taçlar, haçlar ve paralar, Türkiye üzerinden dünya çapındaki zenginlerin evlerine ulaştırıldı. Ancak piyasadaki Osmanlı veya Roma dönemi paraların çoğunun sahte olduğu belirtiliyor.

Amr el-Azm, “Bazı gerçek ve önemli eserler bana teklif edildi ve gördüm. Rejimin çöküşünden sonra bu durum güvenlik boşluğu nedeniyle hızla arttı" dedi.

Tehlikeli ve riskli bir iş

Abu Wael’e göre define aramak tehlikeli bir iş çünkü yerel halk define avcılarını fark edip saldırabilir, bulduklarını zorla alabilir. Kırk yıllık definecilik deneyimi olan Wael, bugüne dek hiç hazine bulamadığını söyledi.

Bir keresinde çok yaklaştığını, ancak hazineyi başka bir grubun geceleyin ondan önce kazıp götürdüğünü anlatan Abu Wael, “Belki böylesi daha iyidir çünkü bizde bir söz vardır; ‘Altını bulan aklını kaybeder’" dedi.