Suudi Arabistan'ın ekonomik dönüşümünün sembolü olarak lanse edilen fütüristik şehir Neom'un görkemli açılış partisinin ardından gerçeklerin çok farklı olduğu ortaya çıktı. Milyarlarca dolar harcanan projede gecikmeler, finansal manipülasyon iddiaları ve tamamlanamayan tesisler dikkat çekiyor.

Veliaht Prens Muhammed bin Selman'ın Vizyon 2030 hedefinin bir parçası olan mega proje Neom planlandığı gibi ilerlemiyor. 

Neom belgelerine göre sade lansman partisi 45 milyon dolara mal olmuştı. Will Smith, Tom Brady ve diğer ünlüler, Kızıldeniz'in ortasında yer alan lüks otellerle kaplı kumlu bir adada bir araya gelmişti. Süper yatlar sahile yakın sularda beklerken, Alicia Keys, Londra ve New York'tan gelen seçkin iş insanlarına özel bir performans sergiliyordu. Spot ışıkları gece gökyüzünü aydınlatıyordu. Bu, Suudi Arabistan'ın petrole bağımlı ekonomisini dönüştürme hedefiyle inşa edilen Neom adlı fütüristik şehrin ilk bölümünün Ekim ayında yapılan gösterişli lansman partisiydi. Ancak bu ışıltılı etkinliğin arkasındaki gerçekler, sunulan ihtişamdan oldukça uzaktı.

Prens lansmana katılmadı

Sindalah adı verilen ve görece basit, alçak katlı binalardan oluşan bu proje, üç yıl gecikmişti ve maliyeti başlangıç bütçesinin üç katına çıkarak yaklaşık 4 milyar dolara yaklaşmıştı. Oteller henüz bitmemişti, kuvvetli rüzgarlar feribot seferlerini ve golf aktivitelerini aksatıyor, proje alanının büyük bir bölümü hâlâ inşaat halindeydi.

Neom projesinin fikir babası Suudi Veliaht Prensi Muhammed bin Salman, etkinliğe sürpriz bir şekilde katılmadı. Birçok Neom çalışanı prensin bu yokluğunu memnuniyetsizliğin göstergesi olarak yorumladı.

Etkinlikten haftalar sonra, Neom'un altı yıldır görevde bulunan CEO'su görevden ayrıldı ve projeyi düzeltmek üzere yeni bir yönetici ekibi görevlendirildi.

Veliaht Prens Selman projenin duyurusunu yapmıştı (10 Ocak 2021/Reuters)

Neom projesi kapsamında, veliaht prensin bilimkurgu filmlerinden esinlenerek tasarladığı dev projeler—kurak dağlarda kayak tesisi, denizde yüzen iş merkezleri ve projenin merkezinde yer alan, Empire State binası yüksekliğindeki ikiz gökdelenlerden oluşan 170 kilometre uzunluğundaki "The Line"—gerçekliğin sert yüzüyle karşı karşıya kaldı.

Projelerde maliyetler hızla yükseldi, gecikmeler olağan hale geldi ve geçen yıl alınan küçültme kararı, Neom'un modern bir iş merkezi olması için gerekli nüfus yoğunluğuna ulaşmasını tehdit etti.

Eski çalışanlar ve Wall Street Journal tarafından incelenen 100 sayfalık iç denetim raporuna göre, sorunların temelinde veliaht prensin iddialı planlarında diretmesi ve üst düzey yöneticilerin maliyetleri ve zorlukları gerçekçi bir şekilde ortaya koymamaları yatıyordu.

8,8 trilyon dolarlık maliyet

Denetim raporu, yöneticilerin bazen danışmanlık şirketi McKinsey & Co.'nun desteğiyle projeye gerçekçi olmayan iyimser varsayımlar ekleyerek maliyetleri düşük gösterdiğini ortaya koydu. Raporda bazı yöneticilerin mali verilerde bilinçli manipülasyon yaptığı tespit edildi.