Forbes, Türkiye’de yayınlanmadığı dört yılda da Türk dolar milyarderlerinin izini sürmeye devam etti. Küresel milyarderler listesinde yer alan isimler birkaç ay arayla “Forbes Dolar Milyarderlerini” açıkladı başlıkları ile haberlere konu oldu.

Küresel liste Forbes tarafından ABD’de yılda bir kez yayınlanıyor ama Forbes.com’da, halka açık şirketlerin piyasa değeri ve yerel para birimleri ile dolar paritesine göre güncellenerek “real time” olarak yer alıyor. Haberlerin kaynağını da Forbes’un İnternet sitesinden alıntılanan bu rakamlar oluşturuyor. 

Doğrusu şu Forbes’un listesinde bu yıl tam 33 Türk dolar milyarderi var. Bunlardan dördü listeye ilk kez giren isimlerden oluşuyor. Birlikte Baykar’ı Türkiye’nin en büyük özel savunma şirketi yapan Selçuk ve Haluk Bayraktar sırasıyla 1,2 ve 1,1 milyar dolarla Türkiye listesinde servetini bu sektörden edinen ilk isimler oldu. Listenin diğer yeni isimleri ise, Astor Enerji’nin patronu Feridun Geçgel ile Verusa Holding’in Yönetim Kurulu Başkanı ve büyük hissedarı Mustafa Ünal. Her ikisi de BIST’e yeni kote olan şirketlerindeki hisseleri ile listeye dahil oldu. 33 Türk dolar milyarderinin toplam serveti 71,8 milyar dolar. 

Doğrusu hiç fena bir yıl değil. Özellikle de yüksek fiyatlar nedeniyle restoranları boykot çağrılarının yapıldığı, yıllık resmi enflasyon rakamının yüzde 60’lara ulaştığı, TL’nin son bir yıl içinde yüzde 61,3 değer kaybettiği düşünülürse… Türkiye’nin en zenginlerinin sıralandığı Forbes 100 listesinin en parlak yılı olan 2013’de, milyarderlerin toplam serveti 75,3 milyar dolardı. Ama listede 44 dolar milyarderi vardı. Sayı azalsa da toplam servet rakamı 2013’e çok yakın. 

“Milyar dolarlar” konuşulurken hep yanlış anlaşıldığından listeyle birlikte hep açıkladığımız gibi: Servet rakamları bu isimlerin nakit ve nakit eşdeğer varlıklarını değil, bugün satacak olsalar şirketlerindeki hisselerin ederini, gayrimenkulleri, özel uçakların toplam değerini ifade ediyor. 71,8 milyar dolar içinde son yıllarda birçok Türk iş insanının nakit varlıklarını tuttuğu söylenen Euro bond fonlarındaki varlıklar gibi gizli servetler yok. Banka hesaplarındaki paralar, yalılar, koleksiyonlar da o büyük servetler içinde ancak çok küçük bir kısmını oluşturuyor.

26. SELÇUK BAYRAKTAR 
1,2 MİLYAR $ 
SERVET KAYNAĞI: BAYKAR 
YAŞ: 44

HIZLI OKUMA:
- Yüzde 52,5 hissesine sahip olduğu Baykar’ın yönetim kurulu başkanı ve teknoloji lideri.
- Pensilvanya Üniversitesi’ndeki ilk yüksek lisansından sonra MIT’de (Massachusetts Institute of Technology) insansız helikopter sistemlerine agresif manevra yapma kabiliyeti kazandıracak otomatik uçuş kontrol algoritmaları alanında çalıştı.
- 2006’da MIT havacılık ve uzay mühendisliği bölümünden ikinci yüksek lisans diplomasını aldı. Fergani Uzay Teknolojileri adlı girişiminde alçak yörünge takım uyduları ile yörünge transfer aracı geliştirme projeleri üzerinde çalışıyor.

Geçen yıl İzmir’de düzenlenen ve yaklaşık bir milyon kişinin katıldığı havacılık, uzay ve teknoloji festivali TEKNOFEST’te Selçuk Bayraktar’a ilgi büyüktü. Bayraktar, aile şirketi Baykar’ın (Bayraktar Kardeşler) İnsansız Hava Araçları (İHA) alanındaki başarısıyla havacılık ve savunma sanayindeki yerli üretim hamlesinin simge ismi oldu. Şirketin başarısı, Baykar’da onunla neredeyse eşit (ama biraz daha az) hisseye sahip ağabeyi Haluk Bayraktar ile birlikte Forbes’un milyarderler listesine girmesini sağladı.

Baykar’ın Ukrayna ordusuna sağladığı Bayraktar TB-2 SİHA’lar, yakın geçmişte Libya çatışmaları ve Ermenistan - Azerbaycan savaşında olduğu gibi savaşın seyrini değiştirirken Baykar’ın ihracatta da yüzünü güldürdü. Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü’nün (SIPRI) ilk 100 savunma sanayisi şirketi listesinde 76’ncı sırada yer alan Baykar, 2022 yılında gelirlerini bir önceki yıla göre yüzde 94 ile en çok artıran şirket oldu. Yüzde 93 yerlilik oranına sahip Bayraktar TB-2, Türkiye’yi İHA alanında süper lige yükseltirken aynı zamanda Türkiye’nin savunma sanayisindeki itibarını da artırdı.

Baykar, 2022’de 1,2 milyar dolar ihracat gerçekleştirmişti. 2023 yılında Avrupa, Afrika ve Orta Doğu’daki askeri anlaşmalar sayesinde bu rakamı 1,8 milyar dolara çıkardı. Yılda yaklaşık 200 adet TB-2 üretme kapasitesine ulaşan Baykar, şu ana kadar 32 ülkeye toplam 500 adet TB-2 ihraç etti.

TB-2’ler, teknolojisi ile pazarın öncüleri olan İsrail ve ABD’nin ürettiği modellerin seviyesine ulaşamasa da daha ucuz ve daha az ihracat kısıtlamasına tabi. TB-2’nin birim maliyeti 5 milyon dolar iken en yakın Amerikalı rakibi MQ-9 Reaper’ınki 20 milyon dolar civarında. Ayrıca Türk SİHA’lar Çinli ya da İranlı SİHA’lara göre de daha iyi performans sergiliyor. Selçuk Bayraktar bu konuda iddialı: “Bayraktar TB-2 yapması gereken şeyi yapıyor, en gelişmiş hava savunma sistemleri, gelişmiş topçu sistemleri ve zırhlı araçları etkisiz hale getiriyor.”

“Baykar Teknik Müdürü” unvanını kullanan Selçuk Bayraktar, Baykar’ın sadece hissedarı ve yöneticisi değil, baş mühendisi de. Pensilvanya Üniversitesi’nde yüksek lisans yaptığı dönemde birçok makale yayımlayan Bayraktar, küçük helikopterlerle İHA’ların agresif manevraları, otomatik inişleri, robotik uçuş, uçuş elektroniği ve araç - yer haberleşmesi gibi konularda çalıştı.

Baykar’ın kurucusu, Selçuk ve Haluk Bayraktar’ın babası Özdemir Bayraktar’ın insansız hava araçlarına ilgisi daha öncesine dayanıyor ama yerli İHA serüveninde Baykar’ın ismi ilk kez 2006 yılında Kale Grubu ile ortak ürettiği Bayraktar mini İHA ile duyuldu.

Kale - Baykar ortaklığında alçak irtifa, düşük dayanıklılıkta gözetleme İHA’sı olan Bayraktar mini-İHA ortaya çıktı. 2009’da da orta irtifa ve uzun dayanıklılık sınıfında bir İHA olan TB-1 üretildi. İHA’ların tasarımında önemli iki unsur: Özerklik derecesi ve dayanıklılık. Özerklik, uzaktan kumandalı ve bilgisayarlı otomasyon aracılığıyla İHA’ların kontrolündeki başarıyla ilgili. Tasarıma dair ikinci önemli konu olan dayanıklılık ise araçların havadaki dayanıklılığı, havada kalma süresi gibi birçok konuyla ilişkili.
Kale - Baykar, Aralık 2011’de İHA’nın seri üretimine başlamak için Milli Savunma Bakanlığı ile anlaşma imzalayarak Bayraktar TB-2’yi üretmeye başladı. TB-2 ilk uçuşunu Nisan 2014’te gerçekleştirdi. Haziran 2015’te, 12 adet İHA TSK’ya teslim edilmişti.

Baykar, havacılık alanındaki başarısını insansız savaş uçağı “Bayraktar Kızılelma” ile taçlandırmak için çalışıyor. İnsansız savaş uçağı, Bayraktar ailesi için uzun zamandır hayata geçirmeyi hayal ettiği bir proje. Baba Özdemir Bayraktar, insansız savaş uçağının tasarımıyla ilgili görüşünü mizahi bir şekilde “Laz uçak yaparsa kuşa değil, balığa benzer.” diye açıklamıştı.

Görünümü ile gerçekten de köpek balığını andıran Kızılelma, Çorlu’daki Akıncı Uçuş Eğitim ve Test Merkezi’nde yer testlerini tamamladıktan sonra 14 Aralık 2022’de ilk uçuşunu gerçekleştirdi.

14 metre uzunluğundaki Kızılelma, bin 500 kg faydalı yük taşıma kapasitesine sahip. Kızılelma, içinde yerçekiminden etkilenecek bir pilot olmadığından havacılıkta “it dalaşı” olarak tabir edilen, hasım savaş uçaklarının birbirinin etrafında yaptığı agresif manevralarda daha avantajlı olacak. Baykar’ın bu yıl üretimine başlamayı hedeflediği Kızılelma, içinde 100 adet bilgisayar ve binlerce yazılım bulunan ve tamamen yapay zekayla çalışan akıllı bir robot.

Baykar’ın kısa pistli gemilerden kalkış ve iniş kabiliyetine sahip silahlı insansız hava aracı sistemi Bayraktar TB-3 SİHA’nın da bu yıl TCG Anadolu Gemisi’nde testlere başlaması planlanıyor. TB-3 keşif - gözetleme ve istihbarat görevlerinin yanı sıra kanatları altında taşıdığı yerli akıllı mühimmatlarla operasyon yapma kabiliyetine sahip. Bugüne kadar test uçuşlarında toplam 327 saat 35 dakika havada kalan TB-3, 20 Aralık 2023’te gerçekleştirilen uzun uçuş testinde yere inmeden 32 saat havada kaldı ve gökyüzünde 5 bin 700 kilometre yol katetti.

Gerek TB-2’ler gerekse sıradaki TB-3 ve Kızılelma, Baykar’ın küresel ölçekte en hızlı büyüyen hava savunma şirketleri listesindeki yerini güçlendirecek.

30. HALUK BAYRAKTAR
1,1 MİLYAR $ 
SERVET KAYNAĞI: BAYKAR 
YAŞ: 46

HIZLI OKUMA: 
- Baykar’ın yüzde 47,5 hissesine sahip ve şirketin CEO’su. 
- Baykar’ın kurucusu Özdemir Bayraktar’ın üç oğlunun en büyüğü. 
- ODTÜ endüstri mühendisliği mezunu, Columbia Üniversitesi’nde yüksek lisans yaptı ve Boğaziçi Üniversitesi’nde işletme doktorasına devam ediyor.

1. MURAT ÜLKER
5,1 MİLYAR $ 
SERVET KAYNAĞI: YILDIZ HOLDİNG 
YAŞ: 65 

Bu yıl 5,1 milyar dolar serveti ile “Türkiye’nin en zengini” olan Murat Ülker, 2014 - 2024 yılları arasında yayımlanan 11 listenin sekizinde bu unvanını koruyarak kırılması zor bir rekora imza attı. 3,7 milyar dolarlık kişisel serveti ile ilk kez 2014 listesinin zirvesinde yer alan Ülker, 2019’a kadar, beş yıl boyunca bu ünvanını korumayı başarmıştı. Yine 3,7 milyar dolar servete sahip olduğu 2019’da ise 100 milyon dolar farkla zirveyi Rönesans Holding’in sahibi Erman Ilıcak’a devretti. Sadece bir yıl sonra 2020’de 4,7 milyar dolara çıkardığı serveti ile ünvanını geri aldı. 2021’de ise liste tarihinin en yüksek seviyesi olan 6,3 milyar dolarla liderliğini sürdürdü.

Bütün dünyanın pandemi ile mücadele ettiği dönemde, kurucusu olduğu BioNTech ile Covid-19 aşısı geliştiren Uğur Şahin’in servetini 5,3 milyar dolara çıkardığı 2022’de bir kez daha ikinci sıraya geriledi. 2023’te ise 5’er milyar dolara sahip olan bu ikili, 5,3 milyar dolarla zirveye oturan İbrahim Erdemoğlu’nun ardından ikinciliği paylaştı.

Murat Ülker, 2000 yılında Yıldız Holding Yönetim Kurulu Başkanlığı’nı babası Sabri Ülker’den devraldığında şirketi Türkiye’nin en büyük atıştırmalık grubuydu. Şirketin, bir numaralı koltuğunda oturduğu 20 yıl boyunca yaptığı hamleler, ona Türkiye’nin en zengin ünvanını kazandırdı, Yıldız Holding’i de dünyanın en büyük atıştırmalık şirketlerinden birine dönüştürdü. 2020’de bayrağı yeğeni Ali Ülker’e devretti. Ancak bu görev değişimini, Murat Ülker’in iş hayatından çekildiği şeklinde okumak hiç doğru değil. Zira kendisi de ayrılık haberini “2000 yılında Sabri Ülker Bey’den devraldığım başkanlığı, kesintisiz 20 yıl sürdürdüm. Bu bir bayrak yarışıdır. Bayrağı güvenle Ali Ülker’e devrediyorum. Ben kendisinin başkan olduğu yönetim kurulunda üye olarak çalışacağım. Aktif iş hayatıma, holdinge bağlı şirketlerde devam edeceğim” sözleriyle açıklamıştı.

Murat Ülker liderliğinde, gerçek anlamda global bir şirkete dönüşen Yıldız Holding’in en kritik hamlelerinden biri hiç kuşkusuz 2008’de Belçika’nın köklü çikolata üreticisi Godiva’yı satın alması oldu. Ülker’in globalleşme stratejisinin tek hamlesi elbette Godiva alımı değildi. 2013’te çikolata kaplamalı ve atıştırmalık ürünler pazarında ABD’nin önemli şirketlerinden olan DeMet’s Candy’yi 220 milyon dolara satın aldı. Holdingi küresel şirketler ligine taşıyan asıl önemli hamle ise 2014’te geldi. İngiliz bisküvi şirketi United Biscuits’i (UB) 3,2 milyar dolara satın alan Yıldız Holding, bu alımla birlikte dünyanın en büyük üçüncü bisküvi üreticisi oldu.

O zamana kadar şirket alımlarıyla anmaya alışık olduğumuz Ülker, 2015’te şirket satışlarıyla sadeleşme yoluna gitti. Grup bünyesindeki en büyük şirketlerden biri olan süt ve süt ürünleri üreticisi Ak Gıda, Mayıs 2015’te Fransız Groupe Lactalis’e 750 milyon dolar değer üzerinden satıldı. İçecek şirketleri Della Gıda, Bahar Su ve İlk Mevsim Meyve Suları’nın yüzde 90 hissesi 320 milyon lira karşılığında Japon içecek şirketi DyDo Drinco’ya verildi.

Bu satışlar sağladıkları nakit girişiyle özellikle 3,2 milyar dolarlık UB alımı için kullanılan yaklaşık 2,9 milyar dolarlık kredilerin getirdiği finansal riski dengelemesi açısından önemliydi. Yine de satışların amacı, nakit akışı yaratmaktan çok Yıldız Holding’in benimsediği bisküvi-çikolata-şeker alanlarına odaklanma stratejisinin bir parçasıydı. Bu stratejinin en belirgin adımı 2016’da geldi. Ocak 2016’da Ülker Bisküvi, United Biscuits ve DeMet’s Candy şirketlerinin “Pladis” çatısı altında birleştirileceği açıklandı. Bu dört şirketin rakamlarının konsolide olması ise küresel şirket iddiasını bilanço olarak da somutlaştırdı.

Bugün, Ülker’in servetinin neredeyse yüzde 60’ı Pladis ve Godiva şirketlerinden geliyor. Pladis çatısı dışında, faaliyetlerine bağımsız olarak devam eden Godiva ise tek başına neredeyse Pladis kadar değerli. Murat Ülker, tamamına 850 milyon dolar ödediği Godiva’nın üçte birine denk gelen Japonya merkezli operasyonlarını Şubat 2019’da şirketi satın aldığı rakamın yaklaşık iki katına sattı. Ayrıca Şok Marketler, Bizim Toptan Marketler, Penta, Kerevitaş, Makine Takım ve Gözde Girişim Sermayesi gibi önde gelen halka açık; Adapazarı Şeker, Aytaç, Göcek ve Pendik Marinalar gibi halka kapalı şirketlerin ana hissedarı konumunda.

Satış rakamı resmi olarak açıklanmasa da satış işleminin büyüklüğünün 1,5 milyar dolar civarında olduğu tahminleri piyasada sıkça konuşuldu. Murat Ülker, Forbes Türkiye’ye verdiği röportajda, bu satıştan elde edilecek kaynağın yaklaşık 1 milyar dolarının kredi ödemesinde kullanılacağı, diğer kısmınınsa Godiva’nın dönüşümüne harcanacağını söyleyerek satış rakamı için ortaya atılan tahminin oldukça gerçekçi olduğu ipucunu vermişti.

Yıldız Holding açısından odaklanma anlamına gelen bu hamleler, diğer yandan borç yükünü de hafifleterek daha risksiz ve yönetilebilir bir yapının oluşmasını da sağladı.

Böylece Murat Ülker, babasından bir Türkiye devi olarak devraldığı Yıldız Holding’i 20 yıl sonra, 2020’de yeğeni Ali Ülker’e bir dünya devi olarak teslim etmiş oldu. Tabii, gerçekleşen bu devir teslimin sadece Holding’in bir numaralı koltuğu için olduğunu hatırlamakta fayda var. Zira Murat Ülker, doğrudan ve dolaylı hisselerinin toplamı olan yüzde 63’le hâlâ şirketin en büyük hissedarı konumunda.

Son 11 yılda sekizinci kez taşıdığı “Türkiye’nin en zengini” unvanını da büyük oranda işte bu hisselerine borçlu. Ülker’in bu istikrarlı başarısı, katıldığı her söyleşide mutlaka karşısına soru olarak da çıkıyor. Hal böyle olunca Forbes’la başlayan her soruyu “yine mi” dercesine gülümseyerek karşılıyor.

Birleşmiş Markalar Derneği’nin (BMD) Perakende Buluşması 2024 etkinliğinde Global Liderlik Oturumu’na katılan Murat Ülker’le söyleşi de aynı soru ile başladı. BMD Başkanı Sinan Öncel, Murat Ülker karşısına oturur oturmaz, Forbes listesindeki yerini ve Fenerbahçe’ye ne kadar para verdiğini sordu. Murat Ülker ise söze gülerek “İkisine de cevap vermesem olur mu?” şeklinde başlasa da devamında tam da Forbes Milyarderler Listesi’nin özünü yansıtan bir cevap verdi: “Servetle, parayı karıştırmamak lazım. United Biscuits’i biz yaklaşık 3,2 milyar dolara aldık. Bana sorarsanız bugün değeri 6 milyar dolar ediyor. Çünkü artık daha büyük ve daha kârlı. Geçen yıl Godiva için de bize 4 milyar dolar teklif ettiler. Bizim gençlere de sordum, ‘bizim ana işimiz niye satıyoruz’ dediler.”

Murat Ülker’in hissedar olduğu diğer pek çok şirketi dışarıda bıraksak bile, sadece United Biscuits ve Godiva’nın toplamı için biçtiği 10 milyar dolar üzerinden, Ülker’in payına düşen rakam yaklaşık 6,3 milyar dolar. Oysa Murat Ülker, bu yıl Forbes Milyarderler listesinde 5,1 milyar dolarlık servetle yer alıyor. Bu durum, Forbes’un, servetleri hesaplarken benimsediği temkinli ve muhafazakar tutumun sonucu.

2. EREN ÖZMEN
3,7 MİLYAR $ 
SERVET KAYNAĞI: SIERRA NEVADA CORP. 
YAŞ: 65

Eren ve Fatih Özmen çifti, 30 yıl önce 20 çalışanı olan küçük savunma şirketi Sierra Nevada Corporation’ı (SNC), bugün milyarlarca dolarlık bir savunma ve havacılık şirketine dönüştürdü. ABD’de uzay alanındaki en yenilikçi şirketlerden biri olan SNC, Uluslararası Uzay İstasyonu’na (ISS) insanlı veya insansız kargo ulaştırmak için, yeniden kullanılabilir “Dream Chaser” (Rüya Avcısı) isimli uzay uçağını geliştirdi. Dream Chaser projesindeki çalışmalar, Nisan 2021’de ticari uzay şirketi Sierra Space’e dönüştürüldü. NASA tarafından uzaya insan ve kargo taşıyacak uzay aracı yapma yetkisi verilen üç şirketten biri olan SNC, NASA ile en az yedi kargo görevi için sözleşme imzaladı.

Şirketin şimdilerde 40’tan fazla lokasyonda 5 binden fazla çalışanı bulunuyor. Geçen şubat ayında NASA’nın Ohio’daki test sahasında ilk kez Shooting Star yük modülüne bağlanan araç, böylece başlangıç testlerini tamamladı. Tenacity adlı araçlarının da yakın bir zamanda fırlatılması bekleniyor. Sıradaki hedefleri ise Orbital Reef isimli bir ticari uzay istasyonu kurmak.

Sierra Space, Eylül 2023’te 290 milyon dolarlık B serisi yatırım turunda 5,3 milyar dolar piyasa değerine ulaştı. Bu yatırım ile birlikte aldığı toplam yatırım 1,7 milyar dolara ulaştı
Eren - Fatih Özmen çifti, Cumhurbaşkanlığı seçimleri sırasında CHP eski lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun seçim vaatlerine de konu oldu. Kapatılan Atatürk Havalimanı’nı havacılık ve uzay çalışmalarının merkezi haline getireceklerini söyleyen Kılıçdaroğlu, seçimi kazanamayınca proje de havada kaldı.

4. FATİH ÖZMEN
3,6 MİLYAR $ 
SERVET KAYNAĞI: SIERRA NEVADA CORP. 
YAŞ: 66

DİYOR Kİ:
“Uzay bizim için bir işten daha fazlası. Çocukluğumuzda dünyanın öbür ucunda siyah beyaz televizyonda Ay’a inişi izlerdik. Tüylerimizi diken diken ederdi. Öyle ilham vericiydi.”

2. UĞUR ŞAHİN
3,7 MİLYAR $ 
SERVET KAYNAĞI: BIONTECH 
YAŞ: 58

HIZLI OKUMA: 
- Ailesi, 1969 yılında Köln'deki Ford fabrikasında çalışmak için Türkiye’den göç ettiğinde dört yaşındaydı. 
- BioNTech, BNTX koduyla 2019’un Ekim ayında NASDAQ’ta halka açıldı.

DİYOR Kİ:
“Biz, bilim insanları ve süper kahramanlarız. Bu sadece yaptığımız bilimin önemli olduğu anlamına geliyor. Ancak bilimi geliştirmede yalnız değiliz. Bu yüzden tüm bilimsel topluluğun süper kahraman olduğunu düşünüyorum.”

Covid-19 salgını sonrası 2020’de Forbes’un global milyarderler listesinde sağlık sektöründen 50 yeni isim yer aldı. Bunlardan biri de koronovirüs aşısını geliştirdikten sonra hisseleri hızla yükselen ve böylece kişisel serveti 4,2 milyar dolara ulaşan BioNTech’in kurucusu Prof. Dr. Uğur Şahin’di. 30 yıldan fazladır kanser hücrelerini izleyen, kurduğu iki şirketle de kanser tedavisi için aşı geliştirmeyi hedefleyen Şahin için kaderin başka planları vardı. 

Çocukluk yıllarında Almanya’da “Kesitler”in (orijinal adı Querschnitte) “Ölümsüzlük Ölümcüldür” adlı TV programında kanser konulu bölümü izlediğinden beri hastalığa karşı özel bir ilgi duyuyordu. Ülkenin kanser alanındaki en büyük merkezlerinden Mainz Üniversitesi’ndeki Translasyonel Onkoloji ve İmmünoloji Merkezi’nin (TRON) Kurucu Direktörü oldu. 

Forbes Türkiye, Şahin’le ilk kez Ekim 2013’te görüştüğünde immünolog eşi Özlem Türeci’nin Baş Tıbbi Sorumlusu olduğu BioNtech’i kurmalarının üzerinden beş yıl geçmişti ve mRNA teknolojisi ile kanser aşıları geliştirmek için çalışıyorlardı. Covid-19’a karşı onay alan ilk aşıyı geliştirip isimlerini dünyaya duyurmasalardı, bunun için kanser alanında çığır açacak yeni tedaviler geliştirmelerini beklemek gerekecekti. 

2020 yılının ilk yarısında yaklaşık 142 milyon euro zarar açıklayan BioNTech, 2021’in ilk yarısında 3 milyar 915,3 milyon euro net kâra ulaştı. 2022’de şirketteki yüzde 17 civarındaki hissesi sayesinde Şahin’in kişisel serveti 5,3 milyar dolara ulaşmıştı. Özlem Türeci’nin hisse oranı yüzde 0,5’in altında olduğu için listede yer almıyor. BioNTech, Şahin ve Türeci’nin ilaç sektöründeki ilk başarılı şirketleri değil. 2001 yılında kurdukları Ganymed Pharmaceuticals’ı da 2016’da 460 milyon dolara Japon ilaç şirketi Astellas’a satarak iyi bir gelir elde ettiler. 500 farklı patente sahip çift, AIDS, sıtma, verem hastalıklarına karşı aşı geliştirmeye ve kanser tedavisinde mRNA’yı kullanmaya devam ediyor. 

BioNTech, 2021’de Gilead Sciences bünyesindeki Kite Pharma’nın ABD’deki Ar-Ge merkezi ve üretim tesislerinin yanı sıra Avusturyalı biyoteknoloji şirketi PhagoMed BioPharma GmbH’yi satın aldı. Aynı yıl kolon kanseri aşısının (BNT122) Faz-2 denemelerine başladığını duyurdu. 2022’de sıtma aşısının Faz-1 klinik deneylerine başladılar. 2023’teyse Afrika’daki ilk aşı fabrikasını Ruanda’nın başkenti Kigali’de açtılar.

5. CEMİL KAZANCI
3,5 MİLYAR $ 
SERVET KAYNAĞI: KAZANCI HOLDİNG 
YAŞ: 63

Kazancı Holding, elektrik üretim ve dağıtımı, doğal gaz dağıtımı ve jeneratör üretimi ile Türkiye’de enerji sektörünün her alanında faaliyet gösteren en büyük şirket olarak öne çıkıyor. Turizm ve tarım sektörlerinde de varlık gösteren grubun 2022’de elde ettiği 95,7 milyar liralık cirosunun yüzde 98,8’ini de enerji gelirleri oluşturuyor. 

Grubun tarihi, kurucusu Ali Metin Kazancı’nın 1950’lerde başladığı ticari faaliyetlere kadar uzansa da en büyük kırılma noktası 1968’de Watt Elektrik Motor Fabrikası’nın kurulumu. Enerji sektörüne bu yatırımla adım atan Kazancılar, 1980’li yıllarda jeneratör üretimine başladı. 1990’larda enerji santrali kurulumu ve elektrik üretimi, 2000’li yılların başında doğal gaz dağıtımı, 2010 yılında ise elektrik dağıtımı ve satışını ekleyerek sektördeki faaliyetlerini pek çok alana yaydı. 

Kazancı Holding, 2010’da elektrik dağıtım bölgeleri için gerçekleştirilen özelleştirme ihalelerinde, karşısında ‘içeriden’ umulmadık bir rakip buldu. Ali Metin Kazancı’nın büyük oğlu Mehmet Kazancı, yanına Mehmet Emin Karamehmet’i de alarak ihaleye katıldı. Bu rekabetin aile içerisinde tetiklediği olayların, Kazancı ailesi üyelerinin Forbes’un milyarderler listesindeki yerini de belirleyen önemli sonuçları oldu.

Servetini tamamen yurt dışındaki girişimlerine borçlu olan Eren ve Fatih Özmen çifti ile pandemi sürecinin kahramanı BioNTech’in kurucusu Uğur Şahin’i dışarıda bırakırsak Cemil Kazancı, ‘yerli’ milyarderler arasında ikinci sırada diyebiliriz.

Babası ve kardeşi milyarderler arasında yer alırken Mehmet Kazancı’nın dışarıda kalması 2010’da elektrik ve doğal gaz dağıtım ihalelerinde oynadığı kumarın bir sonucu. Çukurova Holding’in patronu Mehmet Emin Karamehmet ile kurduğu ortak şirketle ihalelerde aile şirketinin karşısına rakip olarak çıkan büyük oğul Mehmet Kazancı, ortağı ile problemler yaşayınca istediğini alamadı. Üstelik aile şirketi Kazancı Holding’de de tamamen etkisizleştirildi. Özetle, “Dimyat’a pirince giderken evdeki bulgurdan oldu”.

Hatırlamak gerekirse, 2012’de gerçekleştirilen genel kurulda baba Ali Metin Kazancı, holdingdeki yüzde 75 oranındaki kişisel hissesinin yüzde 25’ini küçük oğlu Cemil Kazancı’ya devretmişti. Anne Gönül Kazancı ve kız kardeş Tülay Kazancı’nın toplamda yüzde 10’u bulan hisselerinin yüzde 2,5’lik kısmı da Cemil Kazancı’ya geçti. Tülay Kazancı’nın eski eşi Necati Baykal’ın yüzde 5 oranındaki hisseleri de. Ali Metin Kazancı, kalan yüzde 50 hissesinin yüzde 13’lük kısmının intifa (kullanım) hakkını da oğluna bırakmış. Böylece Cemil Kazancı’nın Kazancı Holding’deki hisselerinin oranı yüzde 37,52’ye, yönetim hakkını elinde bulundurduğu hisselerin oranı ise yüzde 50,52’ye yükselmişti.

Hisse devirleri sonraki yıllarda devam etti. Bugün Cemil Kazancı, Kazancı Holding’in yüzde 60,28’ine sahip. Baba Ali Metin Kazancı ise yüzde 29,1’ine. Mehmet Kazancı’nın hisse oranı ise hâlâ aynı: Yüzde 5,88.

Kazancı Holding, 10 binden fazla çalışanıyla dört kıtada üretim yapan, 24 ülkede faaliyet gösteren ve 178 ülkeye satış yapan küresel bir enerji şirketi. Borsa İstanbul’da 1,5 milyar dolar piyasa değeri ile işlem gören Aksa Enerji, yurt içinde ve yurt dışında kurduğu ve işlettiği enerji santralleriyle Türkiye’nin halka açık en büyük serbest elektrik üreticisi konumunda. Şirket, Türkiye, KKTC, Gana, Madagaskar, Mali, Kongo ve Özbekistan’daki santral yatırımlarıyla yedi ülkede faaliyet gösteriyor.

Aksa Doğalgaz, yüzde 21 pazar payı ile Türkiye’nin en büyük özel doğal gaz dağıtım şirketi. Aksa Elektrik ise Türkiye genelinde elektrik satış ve danışmanlık hizmeti verirken Çoruh ve Fırat lisans bölgelerindeki dokuz ilde ise 2 milyon aboneye elektrik tedarik ediyor. Bir diğer grup şirketi olan Aksa Jeneratör, Türkiye jeneratör pazarının lideri olmasının yanı sıra üç kıtadaki üretimi ve 178 ülkeye jeneratör satışı ile Türkiye’nin en büyük ihracatçılarından biri olarak öne çıkıyor.

Aksa Turizm ise Mirada Hotels & Resorts markası ile Antalya, Kayseri ve Bodrum’da faaliyet gösteriyor. Grubun, 2005 yılından bu yana faaliyet gösterdiği tarım sektörü de enerjiye kıyasla çok küçük. Ancak kendi sektöründe besicilik, süt hayvancılığı, meyve bahçeciliği ve tarla bitkileri alanlarında Aksa Tarım olarak sektöre yön veren firmalar arasında yer alıyor. Kazancı Holding’in, finansallarına pek bir katkı yapmasa da 2023’te adım attığı yeni bir sektör daha var. “Kıbrıs Yeşil Medya” isimli şirketleriyle bir dönemin en güçlü iş adamlarından olan Kıbrıslı iş adamı Asil Nadir’in sahibi olduğu Kıbrıs Medya Grubu’nu satın aldılar. Ancak medya sektörüne sessiz sedasız attıkları bu adım, tek elektrik üreticisi oldukları Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ile sınırlı kalacak gibi görünüyor.

21. ALİ METİN KAZANCI
1,6 MİLYAR $ 
SERVET KAYNAĞI: KAZANCI HOLDİNG 
YAŞ: 89

9. MUSTAFA RAHMİ KOÇ
2,7 MİLYAR $ 
SERVET KAYNAĞI: KOÇ HOLDİNG 
YAŞ: 93

Forbes 100’ün yayınlanmaya başladığı 2005’ten bu yana listeye Türkiye’nin en zengin ailesi olarak damga vuran Koç ailesi, bu yıl da milyarderler listesinde üç üyesi ile temsil ediliyor. Ailenin ikinci kuşak isimleri Semahat Arsel, Rahmi Koç ve üçüncü kuşaktan İpek Kıraç, geçen yıl olduğu gibi “milyarder” unvanlarını koruyor.

Listenin yaşça da en büyükleri olan 95 yaşındaki Semahat Sevim Arsel, 3 milyar dolarlık servetiyle yedinci sırada. 93 yaşındaki Mustafa Rahmi Koç ise 2,7 milyar dolarlık servetiyle dokuzuncu sırada yer alıyor. 39 yaşındaki İpek Kıraç ise “en genç milyarder” ünvanı taşıdığı listede, 3,1 milyar dolarlık serveti ile ailesinin en zengini. Ancak İpek Kıraç’ın bu durumun keyfini sürebildiğini söylemek zor. Zira babası İnan Kıraç’ın açtığı dava ile uğraşıyor. Davanın sebebi 2020’de kaybettiği annesi Suna Kıraç’ın Koç Holding’deki doğrudan ve dolaylı hisselerin tamamını kendisine bırakmış olması. İnan Kıraç, bu duruma itiraz ederek Medeni Kanun uyarınca eşi Suna Kıraç’tan miras kalan hisselerin yüzde 25’inin kendi adına tescil edilmesini talep ediyor. İnan Kıraç bununla yetinmeyerek İpek Kıraç’ı evlatlıktan reddetmek için de dava açtı. 

Koç Holding ise konuyla ilgili Kasım 2022’de isim vermeden yaptığı açıklamada, Koç Holding yönetim kurulu üyesi İpek Kıraç’ın yanında olduğunu gösterdi: “Şirketimizde pay sahibi olan bir yatırımcı tarafından bazı yönetim kurulu üyelerimiz aleyhine Türk Ticaret Kanunu’nun 357, 369, 394, 553 ve 555’inci maddeleri kapsamında sorumluluklarının doğduğu iddia edilerek Asliye Ticaret Mahkemesi nezdinde dava açıldığı öğrenilmiştir. Yatırımcı iddiaları mesnetsiz, haksız ve hukuka aykırı olup şirketlerimiz ve yatırımcılarının korunması için gerekli tüm yasal haklarımız kullanılacaktır.” İpek Kıraç’ın önümüzdeki yıllarda listedeki yerini babası İnan Kıraç’ın açtığı davalar belirleyecek. Bekleyip, göreceğiz… 

Türkiye’nin en zengin ailesi olan Koçlar, aynı zamanda ülkenin en büyük şirketler topluluğunun da sahibi. Holding; enerji, otomotiv, dayanıklı tüketim ve finans olmak üzere dört ana sektörde faaliyet gösteriyor. Ayrıca teknoloji, perakende, gıda, tarım, turizm ve tersanecilik sektörlerinde de varlar. Koç Topluluğu Türkiye ekonomisinde olduğu kadar İstanbul Borsası’nda oldukça önemli bir yere sahip. Ailenin borsada işlem gören 14 şirketi var. Bunlardan dördü kendisi de halka açık olan Yapı Kredi Bankası’nın iştirakleri. Diğer halka açık şirketlerse başta grubun çatı şirketlerinden Koç Holding olmak üzere enerjide Aygaz ve Tüpraş, otomotiv sektöründe Ford Otosan, Tofaş, Otokar ile Türk Traktör, beyaz eşyada Arçelik ve turizm alanında Marmaris Altınyunus. 

Halka açık şirketlerin Mayıs 2023 – Mayıs 2024 dönemini kapsayan son bir yılda hisse performansı oldukça parlaktı. Bu dönemde Koç Holding’in piyasa değeri dolar bazında yüzde 59 oranında yükserek 18,6 milyar dolara yükseldi. Halka açıklık oranı binde birin altında olan Finansbank’ı dışarıda bırakırsak bu performans, Koç Holding’e, Borsa İstanbul’un en değerli şirketi ünvanını da getirdi. Aynı dönemde grup şirketleri de dolar bazındaki yüzde 28 ila yüzde 51 aralığında değişen oranlarda prim yaptı. 

Dünyadaki diğer milyarderlerle birlikte Türk milyarderlerin servetlerindeki anlık değişimleri de Forbes Amerika’nın İnternet sitesi üzerinden takip etmek mümkün. Bu yönüyle Forbes Milyarder listesi yaşayan bir liste. 13 Mayıs 2024 tarihi itibarıyla İpek Kıraç’ın serveti 4 milyar dolara ulaşmış durumda. Koç Holding ve diğer grup şirketlerinin performansını aynı seviyede sürdürmesi durumunda, gelecek yıl Ömer Koç ve Ali Koç’un da milyarderler liginde yer alması oldukça yüksek bir ihtimal.

7. SEMAHAT SEVİM ARSEL
3 MİLYAR $ 
SERVET KAYNAĞI: KOÇ HOLDİNG 
YAŞ: 95

6. İPEK KIRAÇ
3,1 MİLYAR $
SERVET KAYNAĞI: KOÇ HOLDİNG 
YAŞ: 39

8. İBRAHİM ERDEMOĞLU
2,8 MİLYAR $ 
SERVET KAYNAĞI: ERDEMOĞLU HOLDİNG 
YAŞ: 61

İbrahim Erdemoğlu, geçen yıl 5,3 milyar dolarlık serveti ile 5’er milyar dolar servete sahip olan Murat Ülker’i ve önceki yılın “en zengini” Uğur Şahin’i geride bırakarak ilk kez “Türkiye’nin en zengini” unvanını eline geçirmişti. İbrahim Erdemoğlu’nun saltanatı kısa sürdü ve bu yıl 2,8 milyar dolarlık serveti ile sekizinci sıraya geriledi. Ağabeyi Ali Erdemoğlu da 2023’te 4,7 milyar dolarla üçüncü sıradayken bu yıl serveti 2,5 milyar dolara düştü ve sıralamadaki 12’nciliğe kadar geriledi. 

14 Mayıs itibarıyla Forbes’un web sitesinde yayımlanan gerçek zamanlı verilere göre İbrahim Erdemoğlu’nun serveti 3,2 milyar dolara, Ali Erdemoğlu’nun serveti de 2,8 milyar dolara yükseldi. Kafanız karışmasın, Erdemoğlu kardeşlerin servetlerindeki bu dalgalanma, Borsa İstanbul’da işlem gören en büyük servet kaynakları olan Sasa Polyester’in hisse performansına bağlı. Zira servetleri, 2015’te Sabancı Holding’den yüzde 51’ini 102 milyon dolara satın aldıkları Sasa Polyester’in borsada gösterdiği performansa göre dalgalanıyor. Sasa Polyester, 14 Mayıs 2024 tarihi itibarıyla 7,8 milyar dolar piyasa değerine sahip. 

Erdemoğlu kardeşlerin diğer önemli varlıkları Türkiye’nin en büyük halı üreticileri Dinarsu ve Merinos markaları. Aslında artık sadece Merinos markasını zikretmek gerekiyor. Çünkü 13 Aralık 2023 tarihinde gerçekleştirilen genel kurulda iki şirket Merinos çatısı altında birleşti ve 17,8 milyar lira ciroya sahip bir halı devi oluştu. 

Bu durum Sasa Polyester’deki hisse oranlarını da değiştirdi. Birleşme kararının ardından Dinarsu’nun Sasa’daki yüzde 7,52 oranındaki hissesi de Merinos’a geçti. Erdemoğlu Ailesi, 2023’te Sasa Polyester’de hisse satışları da yaptı. Üstelik buna Sasa’nın 2021 yılında ihraç ettiği paya dönüştürülebilir tahvillerin dönüşümünden kaynaklanan hisse kaybı da eklendi. Sonuç olarak 2022 yıl sonunda Erdemoğlu Holding ve diğer grup şirketlerinin Sasa’daki sahiplik oranı yaklaşık yüzde 83’ten yüzde 76’ya kadar geriledi. Satış ve tahvillerden elde edilen gelir ise büyük ölçüde Sasa ve diğer grup şirketlerinin yatırım ve kredi ödeme gibi ihtiyaçları için kullanıldı.

12. ALİ ERDEMOĞLU
2,5 MİLYAR $
SERVET KAYNAĞI: ERDEMOĞLU HOLDİNG 
YAŞ: 64

9. ERMAN ILICAK
2,7 MİLYAR $ 
SERVET KAYNAĞI: RÖNESANS HOLDİNG 
YAŞ: 56

Erman Ilıcak, bir Enka İnşaat çalışanı olarak gittiği Rusya’nın ikinci en büyük kenti St. Petersburg’da Rönesans İnşaat’ı kurduğunda sadece 26 yaşındaydı. Yıl 1993’tü ve sonrasında uzun yıllar sadece Rusya’da faaliyet gösterdi. Öyle ki, 1998’de Rusya’yı ağır bir ekonomik kriz vurduğunda bile diğer pek çok Türk şirketinin aksine ana pazarından ayrılmadı. 

Ancak zaman değişti, Rusya’nın Ukrayna’ya savaş açarak Batı dünyasını tamamen karşısına alması Rönesans Holding’i de bir yol ayrımına getirdi. Aslında Türkiye ve Rusya arasında yaşanan “uçak krizi” 2015’te Rönesans’ın riskleri dengelemek için başta Avrupa olmak üzere farklı pazarlara, çok daha iddialı bir şekilde açılmasına neden olmuştu. Bu süreçte ana strateji Avrupa’da büyümek üzerine kuruldu. 2022’de Rusya’da yeni inşaat işleri almayı bıraktılar. Ancak asıl büyük hamle 2023’te geldi ve sahip oldukları gayrimenkul portföyünü de elden çıkararak Rusya’dan tamamen çekildiler. 

Avrupa’nın en büyük dokuzuncu, Türkiye’nin ise en büyük uluslararası müteahhitlik şirketi olarak faaliyet gösteren Rönesans; inşaat, gayrimenkul, sağlık, enerji ve petrokimya alanlarında ana müteahhit ve yatırımcı olarak faaliyet gösteriyor. İştiraklerinden Hollanda merkezli Ballast Nedam ve Almanya merkezli Heitkamp Industrial Solutions GmbH ise Rönesans Holding’in Avrupa stratejisinin merkezinde yer alıyor. 

Rönesans Holding, son iki yıldır oldukça önemli adımlar atıyor. Dünyanın en büyük enerji şirketleri arasında yer alan TotalEnergies ile 2023’te ortaklık kurarak Rönesans Enerji’nin yüzde 50 hissesini TotalEnergies’e sattı. Bu satışta amaç gelir elde etmekten çok, enerji sektöründe güçlü bir ortakla büyümenin önünü açmaktı. Beş yıl içinde Türkiye’de yaklaşık olarak 2 milyar euro yenilenebilir enerji yatırımı ile toplam 2 bin MW kurulu güce ulaşmayı hedeflediklerini açıklamaları bu stratejinin güçlü bir göstergesi oldu. 

Daha önce 2011’de de halka arz etmeye niyetlendikleri Rönesans Gayrimenkul Yatırım şirketinin yüzde 10’unu 2024’te halka arz ettiler. Borsa İstanbul’da yaklaşık 1,3 milyar dolar değer biçilen şirketin portföyünde 2,6 milyar euro değer biçilen dokuz AVM, üç karma kullanımlı proje ve bir ofis projesi yer alıyor.

FERİDUN GEÇGEL
2,6 MİLYAR $ 
SERVET KAYNAĞI: ASTOR ENERJİ 
YAŞ: 54

Türk Milyarderler listesinin bu yılki dört yeni isminden biri Şanlıurfalı iş insanı Feridun Geçgel, aynı zamanda en zengin yeni yüz. Geçgel, 2,6 milyar dolarlık servetini Ocak 2023’te halka arz edilen Astor Enerji’ye borçlu. Geçgel, 22 Mayıs 2024 itibarıyle 3,3 milyar dolar piyasa değeri üzerinden işlem gören şirketin yüzde 73,46’sına sahip. 

Enerji sektörü, son 20 yıldır Türkiye’nin en gözde yatırım alanlarından biri olarak öne çıkıyor. Elektrik ve doğal gaz dağıtım bölgeleri için yapılan özelleştirme ihalelerini bir kenara bırakırsak, sektördeki yatırımlar, daha çok elektrik üretiminde yoğunlaşıyor. Ancak Feridun Geçgel’i milyarderler ligine taşıyan Astor’un ismindeki “enerji” sizi yanıltmasın. Astor Enerji bir elektrik üretim ya da dağıtım şirketi değil. Aksine, tam bir sanayi şirketi. 

40 yıllık bir geçmişi olan Astor Enerji, transformatör imalat ve satışı yaparak elektromekanik imalat sanayinde sektöre yön veren şirketlerin başında geliyor. Feridun Geçgel’in başarısı, Forbes Türkiye’nin 2018 Kasım sayısında “Trafo Kralı” başlığı ile yer almasını sağlamıştı. Astor Enerji; bugün üretim portföyünde bulunan yağlı tip dağıtım transformatörleri, dökme reçineli kuru tip transformatörleri, güç transformatörleri, orta gerilim anahtarlama ürünleri ve kompakt trafo merkezlerini 90’dan fazla ülkeye ihraç ediyor. Şirketin cirosu 2023 sonu itibarıyla 16,9 milyar TL’ydi. Aynı dönemde vergi öncesi kârı (FAVÖK) ise 5,8 milyar lira oldu. Yüzde 34’e ulaşan FAVÖK marjı Astor’u Borsa İstanbul’un en değerli şirketlerinden birine dönüştürüyor. 
En büyük hissedarı Feridun Geçgel olsa da Astor Enerji aslında kalabalık bir aile şirketi. Suruçlu olan aile, Şanlıurfa’nın güçlü aşiretlerinden Şeddadi’lere mensup. Hatta bu güç, Feridun Geçgel’in 2018 seçimlerinde Ak Parti’den milletvekilliği için aday adayı başvurusu yapmasını da sağladı, ancak Geçgel milletvekili olamadı. 

Bazen, büyük başarıların ardında büyük trajediler gizli olur. Feridun Geçgel ve Astor’un hikayesinde de büyük bir aile trajedisi var. Feridun Geçgel, 1990’lı yıllarda mobilya işiyle uğraşıyor. Kardeşi Faik Geçgel daha çok küçük elektrik şirketiyde taahhüt işleri yürütüyordu. Faik Geçgel, 1999 yılında bir trafik kazasında eşi, çocuğu ve iki kardeşiyle birlikte hayatını kaybetti. Ağabey Feridun Geçgel, bu olaydan sonra kardeşinin işlerini de devam ettirdi. Onun yönetiminde transformatör alım satımına başlayan şirket, 2005 yılında Astor Transformatör’ü satın aldı.

13. FERİT FAİK ŞAHENK
2,4 MİLYAR $ 
SERVET KAYNAĞI: DOĞUŞ HOLDİNG 
YAŞ: 60

Yıl, 2013. 11 yıl önce, Doğuş Holding yönetim kurulu başkanı Ferit Şahenk, 3,4 milyar dolarlık serveti ile “Türkiye’nin en zengini” unvanının sahibiydi. Kız kardeşi Filiz Şahenk ile annesi Deniz Şahenk’in servetini de eklediğimizde, aile sırlamasında da Koç ve Sabancıların ardından üçüncü sırada yer alıyorlardı. O yıl, Ferit Şahenk’in başarısının anlatıldığı yazı şu ifadelerle başlıyordu: “Aralık 2006’da Forbes Türkiye’nin kapağında yer aldığında, Ferit Şahenk’in fotoğrafının yanında büyük harflerle ‘RUS RULETİ’ yazıyordu. Yol ayrımında olduğu ise ‘Ya risk alarak büyüyecek ya da…’ cümlesiyle vurgulanıyordu. Şimdi özeleştiri zamanı... O günlerde belirsizliği simgeleyen ‘ya da’ bağlacından sonra ne yazacağımızı artık biliyoruz. Şahenk kazandı. Ve artık ‘Türkiye’nin en zengin insanı’...” 

Ferit Şahenk, çok değil bir yıl sonra, elde ettiği bu ünvanı bir daha geri almamak üzere Murat Ülker’e devretti. Bu yıl ise 2,4 milyar dolarlık servetiyle 13’üncü sırada yer alıyor. Bu durum, Forbes Türkiye’nin 11 yıl önce yaptığı özeleştiriyi belki de bir kez daha düşünmesi gerektiğini gösteriyor.

Doğuş Grubu, 300’ün üzerinde şirketi ve 22 bin çalışanı ile; otomotiv, inşaat, medya, yeme - içme, turizm ve perakende, gayrimenkul, enerji ve teknoloji olmak üzere pek çok sektörde faaliyet gösteriyor. Yine de Şahenk ailesinin servet kaynaklarını sayarken ‘hâlâ’ finans sektörünü de eklemek gerekiyor. Zira, Şahenklerin Garanti Bankası satışından elde ettiği nakit gelir, hali hazırda servetlerine önemli bir katkı yapıyor. 

Ferit Şahenk, Doğuş Holding’in en önemli varlığı olan Garanti Bankası’nın satışının ardından, faaliyetlerinin merkezine yeme-içme ve gayrimenkul işini aldı. Bu stratejinin kilit yatırımlarından biri 2013’te gerçekleştirilen özelleştirme ihalesinden, Bilgili Holding ile birlikte 702 milyon dolarlık teklifle alınan Galataport projesi oldu. Yaklaşık 1,1 milyar dolarlık yatırımla tamamlanan proje 2021’de kapılarını açtı. Projenin açılışı, COVID-19 pandemisinin etkilerinin sürdüğü ve ekonomideki bozulmanın tüketimi baskıladığı bir döneme denk geldi. Kasım 2023’te Şahenk’in Galataport’taki hisselerini Katar Varlık Fonu’na satmak için görüşmelere başladığı haberleri düştü medyaya. Katar Emiri Şeyh Temim Bin Hamed Al Sani’ye Galataport’u bizzat gezdirdiği fotoğraflarla birlikte... 

Şahenk, Garanti Bankası’nın satışından elde ettiği, toplamı yaklaşık 8 milyar dolar olan nakitle adından söz ettiriyor. Diğer yandan bankalarla yaptığı borç yapılandırma anlaşmaları ile gündeme gelen Ferit Şahenk’in uzun zamandır medyaya yansıyan az sayıdaki görüntüsünden biriydi bu. Satışın, Galataport’un inşaası için kullandığı krediyi kapatma niyetiyle yapılmak istenildiği söylendi. (Ferit Şahenk, gerçekten böyle olup olmadığına dair sorumuza yanıt vermedi.) 

Şahenk, finans sektöründen çıkmasının ardından öncelikli sektörleri haline gelen turizm sektöründen pek çok varlığın da satışını gerçekleştirdi. 2016’da 180 milyon euro’ya satın aldığı Madrid’deki beş yıldızlı Magna Villa oteli 2018’de 210 milyon euro’ya sattı. 2019’da ise Tommy Hilfiger’la Miami’de ortak olduğu The Raleigh otelindeki hisselerini 103 milyon dolara elden çıkardı. Marmaris’te yer alan 288 odalı D-Resort Grand Azur’u 2019 yılında Alman turizm şirketi TUI’ye satarken Hırvatistan’daki turizm yatırımlarını da sonraki yıllarda elden çıkardı. 

“Ana iş” olarak konumlandırılan sektörlerdeki bu satışlar Doğuş Holding’le ilgili bir analiz yapmayı da zorlaştırıyor. Şahenk, bu satışları gerçekten borç yükünün zorlaması ile mi yapıyor? Yoksa bir ticaret erbabı olarak, duygusal davranmadan değerini bulduğunu düşündüğü varlıklarda yüksek kârlı satışlar mı gerçekleştiriyor? 

Dürüst olmak gerekirse, bu soruların gerçek cevaplarını sadece Ferit Şahenk biliyor.

15.  FİLİZ ŞAHENK
2,2 MİLYAR $ 
SERVET KAYNAĞI: DOĞUŞ HOLDİNG 
YAŞ: 57

26. DENİZ ŞAHENK
1,2 MİLYAR $ 
SERVET KAYNAĞI: DOĞUŞ HOLDİNG 
YAŞ: 78

14. HAMDİ ULUKAYA
2,3 MİLYAR $ 
SERVET KAYNAĞI: CHOBANI YOGHURT 
YAŞ: 51

İlk kez 2013’te Forbes’un milyarderler ligine dahil olan Hamdi Ulukaya, bu yıl 2,3 milyar dolarlık servetiyle kesintisiz 12 yıldır bu seçkin ünvanı korumayı başarıyor. Üstelik bu başarıyı, PepsiCo ve Kraft gibi gıda devlerinin baş edemeyerek çıktığı Amerikan yoğurt pazarını, Chobani markasıyla elinde tutmaya devam ederek gerçekleştiriyor. Ulukaya, bu nedenle ABD’de “Yoğurt Kralı” olarak anılıyor. 1994’te dil eğitimi için gittiği ABD’de, aile işinden ilham alarak 2005’te metruk bir fabrikayı satın alıp Chobani markasının temelini atan Hamdi Ulukaya, 2023’te 2 milyar doların üzerinde satış geliri elde etti. 

Ulukaya, hâlâ Türkiye’nin önemli aşiretlerinden Tunceli merkezli Şavaklılar’ın üyesi. Hatta adını taşıdığı dedesi de aşiretin son ağası. Tek uğraşları hayvancılık olan Şavaklılar, Türkiye’deki en büyük tulum peyniri üreticisi. Geçmişi, Ulukaya’ya yoğurt krallığına giden yolu açsa da sahibi olduğu Chobani’yi geleneksel bir yoğurt şirketi olarak görmemek gerek. Meyveli yoğurt, yulaf sütü, sütlü ve sütsüz kremalar üreten Chobani, ürünleri sunum şekliyle daha çok bir sağlıklı atıştırmalık üreticisi. 

ABD’de doğrudan çiftlikler ve kooperatiflerle çalışmayı tercih eden Hamdi Ulukaya, 2022’de ABD süt endüstrisinde Adil Ticaret Tescili alan ilk şirket oldu. 

ABD genelinde gıda güvensizliğiyle mücadele etmek için de (sadece 2020 - 2021 döneminde) 10,5 milyon ürün bağışlayarak 17 milyon Amerikalı çocuğun açlık sorununu çözmeye yönelik politikaların savunuculuğunu yaptı. Ulukaya ayrıca Chobani’nin 2 binden fazla çalışanı için yenilikçi kâr paylaşımı, ücretli ebeveyn izni programları ve yasal oranın oldukça üzerinde rekabetçi saatlik ücret artışlarını içeren çalışan politikalarıyla da dikkat çekiyor. 

Hamdi Ulukaya’nın son yıllarda enerjisini ayırdığı bir diğer önemli konu ise kırsal kalkınma ve yeni nesil girişimciliği desteklemek. 2017’de başlattığı Hamdi Ulukaya Girişimi (HUG) ile Türkiye’de de finansal potansiyeli kadar sosyal faydayı gözeten girişimcileri desteklemeye devam ediyor. Mültecilere destek olmak üzere kurduğu TENT Vakfı’nın üyeleri arasında Amazon, BBVA, Uber, Unilever gibi uluslararası şirketler var.

16. MUSTAFA KÜÇÜK
2 MİLYAR $
SERVET KAYNAĞI: LC WAIKIKI
YAŞ: 60

Türkiye’nin en büyük gıda dışı perakende şirketi LC Waikiki’nin cirosu 10 milyar lira sınırını 2017’de aşmıştı. Her yıl ortalama yüzde 30’a yakın büyümeyi gelenek haline getiren şirket; 2023’te 100 milyar lira sınırını da aşarak 112 milyar lira net satış geliri elde etti. Bunun 1,1 milyar doları (mevcut kurla yaklaşık 35 milyar lira) ise ihracattan geldi. 

LC Waikiki’nin cirosundaki bu büyümede elbette enflasyonist dönemin önemli bir etkisi var. Ancak bu yükselişi sadece buna indirgemek haksızlık olur. Zira 58 ülkede 55 bin çalışanı ve neredeyse tamamı kendilerine ait bin 200 mağazada, 2023’te 600 milyon adet ürün satışı yaptılar. Bu sayı 2021’de 520 milyon adet, 2022’de 570 milyon adetti.

Mağaza sayılarında da yükseliş trendi sürüyor. LC Waikiki, 2023’ü 127 yeni mağaza açılışı ile kapattı. Bu mağazaların sadece 21’i Türkiye’de açıldı, yurtdışında açılan mağaza sayısı ise 106 oldu. LC Waikiki yönetim kurulu başkanı Vahap Küçük, bu yıl 50 yeni mağaza açmayı planladıklarını açıkladı. Yeni mağazaların daha çok Türkiye dışında açılması LC Waikiki’nin 2010’dan beri sürdürdüğü globalleşme stratejisinin de bir parçası. 

58 ülkede faaliyet gösteren şirket, bunların 23’ünde pazar lideri. Bu ülkelerin coğrafi dağılımı, şirketin dünyanın hemen her yerinde varlık gösterdiğine işaret ediyor: Kuzey Kıbrıs, Bosna Hersek, Makedonya, Arnavutluk, Kosova, Kazakistan, Gürcistan, Ermenistan, Irak, Kırgızistan, Tacikistan, Mısır, Moldova, Belarus, Ukrayna, Sırbistan, Kenya, Fas, Lübnan, Filistin, Karadağ ve Libya. 2022 ve 2023 yıllarında ilk mağazalarını açtıkları Dominik Cumhuriyeti, Kosta Rika, Venezuela ve Panama gibi Güney Amerika ülkeleri şirketin önümüzdeki dönemde yoğunlaşacağı pazarlar olarak öne çıkıyor. 

LC Waikiki’de Küçük ailesi yüzde 49,9 ile en büyük hissedar. İkinci büyük ortak Dizdar Ailesi’nin ise yüzde 36,11 hissesi var. Mustafa Küçük, 2 milyar dolarlık servetiyle bu yıl 16’ncı sırada. Şefik Yılmaz Dizdar ise 1,9 milyar dolarlık servetiyle bir basamak geriden ortağını takip ediyor.

17. ŞEFİK YILMAZ DİZDAR
1,9 MİLYAR $ 
SERVET KAYNAĞI: LC WAIKIKI 
YAŞ: 86

17. MEHMET SİNAN TARA
1,9 MİLYAR $ 
SERVET KAYNAĞI: ENKA İNŞAAT 
YAŞ: 65

Forbes milyarderler listesinde 1,9 milyar dolarlık serveti ile 17’nci sırada yer alan Mehmet Sinan Tara, 1994’te babası Şarık Tara’dan Enka İnşaat’ın yönetim kurulu başkanlığını devraldığında 36 yaşındaydı. Şirketin kurucusu Şarık Tara ise henüz 64’ünde. Mart 2022’de ise Enka İnşaat’ta yeni bir bayrak devri gerçekleşti. Babasından devraldığı görevi 28 yıl boyunca yürüten Mehmet Sinan Tara, Enka İnşaat’ta yönetimi, o yıl 39 yaşında olan oğlu Agah Mehmet Tara’ya devretti. 

Bugün 65 yaşında olan Mehmet Sinan Tara, görev süresi boyunca neredeyse hiç röportaj vermedi. Sessizce Enka İnşaat’ı büyütmeye odaklandı. Türkiye’nin en büyük enerji ve inşaat şirketlerinden olan Enka İnşaat’taki bu görev değişimi de Tara Ailesi’nde alışılageldiği üzere sessizce gerçekleşti. 2023 yıl sonu itibarıyla 7,33 milyar dolar öz sermaye ile faaliyet gösteren Enka İnşaat, 5,1 milyar dolar net nakit pozisyonuna sahip. Konsolide cirosu 3,2 milyar dolar olan şirketin konsolide kârı ise 706 milyon dolar olarak gerçekleşti. Şirket, bu güçlü finansal yapısını mühendislik ve inşaat, enerji üretimi, gayrimenkul yatırım ve yönetimi ile ticaret sektörlerindeki yatırımlarına borçlu. 

Geçmiş yıllarda, Enka İnşaat denildiğinde akıllara gelen ilk ülke hiç kuşkusuz Rusya olurdu. Gayrimenkul alanında aslında hâlâ da öyle, zira 2023 yılında Rusya’daki gayrimenkullerinden 324 milyon dolar gelir elde ettiler. Ancak konu ana faaliyet alanlarından inşaat ve mühendisliğe geldiğinde Enka’nın rotasını Rusya’dan Avrupa’ya kırdığını söylemek mümkün. Grubun 2 milyar dolar olarak gerçekleşen mühendislik ve inşaat cirosunda aslan payını artık Avrupa ülkeleri oluşturuyor. Son dönemde Enka’nın mühendislik ve inşaat alanındaki faaliyetlerinde Almanya, Birleşik Krallık, Sırbistan ve Kuzey Makedonya’daki projeler öne çıkıyor. Grup şirketlerinden Çimtaş ise İspanya, Hırvatistan, Sırbistan, Hollanda, Finlandiya, Polonya, Almanya, İngiltere ve İsveç’e odaklanıyor. 

Agah Mehmet Tara yönetiminde hayata geçen Avrupa’ya odaklanma stratejisi, ana pazarı Rusya’nın istenmeyen ülkeye dönüştüğü bu ortamda Enka İnşaat’ın piyasa değerini de korumuş gibi görünüyor. Zira 15 Mayıs 2023 - 15 Mayıs 2024 tarihlerini kapsayan son bir yılda Enka İnşaat, yüzde 2,88’lik küçük bir artışla dolar bazında değerini korudu.

17. NİHAT ÖZDEMİR
1,9 MİLYAR $ 
SERVET KAYNAĞI: LİMAK HOLDİNG 
YAŞ: 74

Nihat Özdemir ve Sezai Bacaksız’ın servetinin ana kaynağı olan Limak Holding, 2024 yılı başında önemli bir adım atarak Limak Doğu Anadolu Çimento’yu halka arz etti. 4,4 kat talep toplanan halka arzdan şirketin kasasına yaklaşık 2,2 milyar lira para girdi. 

Bünyesinde Şanlıurfa ve Diyarbakır’da iki fabrika bulunan şirket 3,7 milyon ton çimento ve 2,3 milyon ton klinker üretim kapasitesine sahip. Halka açılan kısım, Limak’ın çimento işlerinin kapasite bakımından dörtte birinden biraz daha azını oluşturuyor. Yurt dışında Mozambik, Fildişi Sahili ve Dubai’de 11 çimento fabrikası, 27 hazır beton tesisi ve bir BIMS blok tesisi de bulunan Limak, Türkiye’nin çimento alanında (Oyak’tan sonra) ikinci büyük üreticisi. Çimento, Bacaksız ve Özdemir’in Forbes tarafından hesaplanan servetinde de önemli bir yer tutuyor. Onun kadar önemli bir katkıyı da enerji sektöründeki varlıkları sağlıyor. 

Hidroelektrik, doğal gaz ve yerli kömür santrallerinden oluşan dengeli bir elektrik enerjisi üretim portföyüne sahip olan Limak’ın dokuz hidroelektrik, bir doğalgaz kombine çevrim, iki adet termik santralle iki güneş enerjisi santrali, bir JES ve yapımı devam eden bir GES’ten oluşan enerji santrallerinin toplam kurulu gücü; 31 Aralık 2023 itibarıyla 2 bin 576 MW. Ortak olduğu projeler dahil edildiğinde kurulu güçleri 3 bin 637 MW’a ulaşıyor. Yıllık elektrik üretimleri ise ortaklı santralleriyle birlikte yaklaşık 14 milyar kWh. 

Limak Holding’in Türkiye ve yurt dışında devam eden 30 projesinden biri de 2023 yılında aldıkları İspanya’nın ünlü spor kulübü Barcelona’ya ait Spotify Camp Nou’nun yenilenmesi. 1 milyar euro’ya mâl olması beklenen projenin temeli geçen yıl atıldı.

17. SEZAİ BACAKSIZ
1,9 MİLYAR $ 
SERVET KAYNAĞI: LİMAK HOLDİNG 
YAŞ: 74

22. AHMET ÇALIK
1,5 MİLYAR $ 
SERVET KAYNAĞI: ÇALIK HOLDING 
YAŞ: 66

Türk şirketlerinin Balkanlar ve Orta Asya’ya yayılmasına öncülük eden Ahmet Çalık’ın hikayesi “ticaretin okulu” dediği Sultanhamam’dan Japonya’ya kadar uzanıyor. Henüz 13 yaşındayken tekstil makinesi ile tanışan Çalık, okul çıkışları babasının tekstil atölyesinde çalışıp iş hayatını erkenden tecrübe etmeye başladı. 20 yaşında kendi işini kurmak istediğinde babasının “Oğlum eğer yetiştiysen sermayen o, yok eğer yetişmediysen gel bizimle maaşlı çalış” sözleri en büyük sermayesi oldu. Malatya’da kurduğu denim fabrikası, Doğu Anadolu’nun ilk büyük sanayi yatırımıydı. 

1997 yılında tüm grup şirketlerini tek bir çatı altında birleştirmek amacıyla Çalık Holding’i kuran Çalık, holdingin ve Ahmet Çalık Vakfı’nın yönetim kurulu başkanı koltuğuna oturdu. Servetini tekstil üzerine kursa da bugün enerji, inşaat, madencilik ve finans sektörlerinde faaliyet gösteren bir dünya devi haline geldi. 1987 yılında kurulan Çalık Grubu’nun ilk şirketi Çalık Denim; Diesel, Tommy Hilfiger, Pepe Jeans, Topshop, Marks & Spencer, Guess, H&M, GAP, Zara ve Mavi gibi dünya markalarına denim üretiyor. 

Bir süre telekom sektöründe de faaliyet gösteren Çalık, 2022’nin mart ayında Arnavutluk’taki Telekom şirketi ALBtelecom’u, Macaristan’ın önde gelen IT-Telekomünikasyon şirketi 4iG’ye devrederek bu alandan çıktı. Satış işleminin bir parçası olarak 4iG’ye stratejik ortak oldu. Çalık Enerji ile Orta Doğu’dan Afrika’ya ve Balkanlar’ı kapsayan geniş bir coğrafyada faaliyet gösteren Grup, 2015 yılında Mitsubishi Corporation ile 20 yıllık iş birliğini ortaklığa dönüştürdü. Grup şirketlerinden GAP İnşaat, uluslararası alanda altyapı, üstyapı, endüstriyel ve sağlık alanında dünyanın en büyük müteahhitlik şirketleri arasında yer alıyor. Aktif Bank ise finans alanında alternatif dağıtım kanalları ile yeni nesil bankacılık yapma anlayışıyla hizmet veriyor. 

Çalık Holding madencilik sektöründe 2006 yılından bu yana faaliyet gösterdiği maden sektöründe bu yıl büyük bir trajedi ile anıldı. Holding’in madencilik şirketi Lidya’nın yüzde 20 hissedar olduğu Anagold Madencilik tarafından işletilen Erzincan İliç’teki Çöpler Altın Madeni’nde büyük bir heyelan felaketi yaşandı.

24. HAMDİ AKIN
1,4 MİLYAR $ 
SERVET KAYNAĞI: AKFEN HOLDİNG 
YAŞ: 69

Hamdi Akın, İstanbul Söğütlüçeşme’de yapmayı planladığı yeni projesiyle ilgili benzer örnekleri incelemek amacıyla New York, Londra ve Barcelona gibi şehirlerde bolca seyahat etti. Akfen’in, Söğütlüçeşme Tren İstasyonu Viyadük Yapımı ve Çevre Düzenlemesi projesi, yeme - içme alanları ve yeşil alan düzenlemeleri için bu şehirlerde ilham arandı. Sabit getirili projelere odaklanan Akfen GYO, yıllık 50 milyon dolar kira geliri sağlayacak projede Söğütlüçeşme’de Avrupa’nın en büyük yeme içme mekanını inşa etmek için kolları sıvadı. Proje alanı, Türkiye’de ilk olacak bir konseptle yeme - içme merkezine dönüşecek. 

Yine Akfen GYO çatısı altında Bodrum Yalıkavak’ta villa projesi ve Muğla Milas’ta yat limanı projeleri için çalışmalar devam ediyor. Ayrıca İstanbul’da Tuzla ve Haliç tersane tesislerinin alt yapı ve modernizasyonu çalışmalarına da başlanması bekleniyor. 

Akın ailesinin toplam serveti içinde Akfen GYO büyük bir yer tutmuyor. Enerjinin payı ise artıyor. Mart ayında 23 kat taleple borsaya kote olan Akfen Yenilenebilir Enerji, halka arzdan 3,3 milyar lira gelir elde etti. Şirket, Enerji Günlüğü ve Kearney iş birliğiyle gerçekleştirilen MW100 araştırmasına göre, 2023 yılsonu itibarıyla 677 MW kurulu gücüyle Türkiye’nin en büyük 33’üncü üreticisi konumunda. 

Geçen yıl konsolide cirosunu yüzde 75 artırarak 12 milyar liraya çıkaran Akfen Holding’in arz için sırada bekleyen bir şirketi daha var. Bu yıl içindeki halka arzı için gün sayan Akfen İnşaat, uzun vadeli, öngörülebilir nakit akışı sağlayan yatırımlara odaklanıyor. Portföyünde Isparta, Eskişehir ve Tekirdağ şehir hastanelerinin yanı sıra Hacettepe Yurt ve Konukevi ile 147 konut ve 39 ticari alandan oluşan varlıklar bulunuyor. Dost İnşaat ortaklığıyla Hırvatistan’ın Zagreb şehrinde de depremden zarar gören tarihi The Sisters of Mercy Hastanesi’nin restorasyonunu üstlendiler. Akfen ile Dost İnşaat ortaklığı, Türkiye’de 600’er yataklı İskenderun ve Amasya Devlet Hastaneleri ile Hatay Altınözü, Erzin ve Payas’ta her biri 50 yataklı üç acil durum hastanesinin inşaatına devam ediyor. 

Akın ailesinin servetinin önemli bir dilimi de Türkiye’nin en büyük limanlarından Mersin Limanı’nın yüzde 10 hissesinden oluşuyor. Hamdi Akın, 2017’de PSA Grubu ile yüzde 50 ortak olduğu Mersin Limanı’ndaki hisselerinin yüzde 40’ını Avustralyalı IFM Investors’a 869 milyon dolara satmıştı. Akfen geçen iki yılda ortağıyla beraber 111 milyon dolarlık yatırım yaptığı Mersin Limanı’na 451 milyon dolar daha yatırım yapmayı planlıyor.

26. AYDIN DOĞAN
1,2 MİLYAR $ 
SERVET KAYNAĞI: DOĞAN HOLDİNG 
YAŞ: 82

Kurucusu olduğu Doğan Holding’in yönetim kurulu başkanlığını 2009’da kızlarına devreden Aydın Doğan, özdeşleştiği medya sektöründen de 2018’de tamamen çıktı. Doğan Holding ise bugün; elektrik üretimi, sanayi, ticaret, otomotiv ticareti, pazarlama, finansman, yatırım, internet - eğlence ve gayrimenkul alanlarında yatırımları bulunan bir holdinge dönüştü. 

Aydın Doğan dendiğinde akıllara gelen sektörlerden biri de hiç kuşkusuz akaryakıt dağıtımı. Doğan Holding, 2001’de Türkiye İş Bankası ile kurduğu ortaklıkla Petrol Ofisi için yapılan özelleştirme ihalesini 1,2 milyar dolarla kazanmıştı. 2005’te İş Bankası’nın bu ortaklıktaki hisselerini satın aldı. 2006’da Avusturya merkezli OMV ile ortak oldu. 2010’da da OMV’nin Doğan Holding’in tüm hisselerini satın almasıyla akaryakıt sektöründen de çekilmişti. Doğan Holding büyük bir nakit geliri elde ettiği bu satıştan beş yıl sonra Aytemiz Akaryakıt’ın yüzde 50’sini 152 milyon liraya satın alarak sektöre dönüş yaptı. 2023’te de Aytemiz’deki hisselerini, Rus Tatneft’e 168 milyon dolara satarak bu sektörden bir kez daha çıktı. 

Doğan Holding’in 2023’te elden çıkardığı bir diğer varlık da halka açık olan Milpa oldu. Şirket, Milpa’daki yüzde 82 payını 55 milyon dolara Re-Pie Portföy’e sattı. Milpa’nın değeri Borsa İstanbul’da 500 milyon doların üzerine çıktı. 

Aydın Doğan’ın iş yaşamında otomotiv sektörünün de önemli bir anlamı var. 1961’de kurduğu ilk şirketle uzun yıllar otomobil ticareti yapan Doğan’ın 1978’de kurduğu Ortadoğu Otomotiv, zaman içerisinde Doğan Ailesi’nin sahibi olduğu gayrimenkullerin toplandığı bir çatı şirkete dönüştü. Doğan Holding, 2020’de otomotiv ve mobilite alanındaki şirket ve markalarını tek çatı altında toplamak üzere Doğan Trend Otomotiv’i kurdu. Şirket, Suzuki, İngiliz MG, Piaggio Grubu (Vespa, Moto Guzzi, Aprilia ve Piaggio markaları), dünyanın en büyük scooter üreticilerinden Kymco, İspanyol elektrikli motosiklet üreticisi Silence, Wallbox şarj sistemleri ve kişisel takip robotu Gita’nın temsilciliğini yapıyor. Perakende satış noktalarının yanında suvmarket.com, scootermarket. com, vespastoreturkey.com ile online satışları da var. 

Doğan Holding, Doğan Tren ile elektrikli otomobil piyasasından da pay almayı hedefliyor. Doğan Holding, Borsa İstanbul’da 36 milyar lira (yaklaşık 1,2 milyar dolar) piyasa değerine sahip. En önemli servet kalemlerini bugüne kadar şirket satışlarından elde edilen nakit ve portföylerindeki gayrimenkuller oluşturuyor.

22. BÜLENT ECZACIBAŞI
1,5 MİLYAR $ 
SERVET KAYNAĞI: ECZACIBAŞI HOLDİNG 
YAŞ: 74

HIZLI OKUMA:
- 2018’de Forbes Türkiye tarafından ilk kez verilen ‘Yaşayan En Büyük Zihin Ödülü’ne layık görüldü. 
- 1,3 milyar dolarlık serveti ile kardeşi Faruk Eczacıbaşı da Türkiye’nin 21’incı milyarderi. 
- Bülent Eczacıbaşı, 1968 yılında Alman Lisesi’nden 10 not ortalamasıyla mezun olarak okul tarihinde bir ilki gerçekleştirdi. 
- Sanat koleksiyonlarına olan tutkusuyla da bilinen iş insanı, ayrıca İstanbul Kültür Sanat Vakfı’na da (İKSV) başkanlık yapıyor. 
- Eczacıbaşı, 2018 yılında “İşim Gücüm Budur Benim”, 2022’de “Aklımızda Bulunsun” kitaplarını yayımladı. “Yoldan” adlı fotoğraf kitabı ve “Dönüşümden Yansımalar: Yeni İstanbul Modern’e Doğru” kişisel sergisini açtı. 
- Annesi Beyhan Hanım’ın çocuklarına anlattığı masallardan oluşan “Kar Masalları” adlı bir masal kitabı var. 
- Öğrencilik yıllarında fotoğrafçılık merakı başladı, fotoğrafçılık dersleri aldı. Fotoğraf çekmeye devam ediyor. 
- İnsanı eğlendiren hayvanlara özel ilgisi var. Ofisinde de bir kara kedisi var. 
- Çalışırken müzik dinlemeyi çok seviyor. Klasik batı müziği, pop ve rock ağırlıklı dinliyor.

Forbes 100 listesini ilk kez hazırlamaya başladığımız 2005’ten bu yana milyarder sayısının en düşük olduğu 2009 yılı hariç (sadece 13 Türk dolar milyarderi vardı) Eczacıbaşı kardeşler zirvenin değişmez isimlerinden oldular. “Baş eczacı” ünvanıyla aldıkları “Eczacıbaşı” soyadına uygun olarak ilaç sektörüyle büyümüş olsalar da 2007 yılında -sektördeki kârın düşmesinin de etkisiyle- jenerik ilaç üretimi yapan Eczacıbaşı Sağlık Ürünleri ve Eczacıbaşı Özgün Kimyasal Ürünler’deki hisselerinin yüzde 75’ini Zentiva’ya 460 milyon euro’ya satarak sektörden çıkışın ilk adımını atmışlardı. 

Kalan yüzde 25 hisseyi de Mart 2009’da devrederek ilaç sektöründen tamamen çıktılar. 2022’de dünyanın en büyük biyoteknoloji şirketlerinden Amgen’in Türkiye’de faaliyet gösteren şirketi Gensenta İlaç Sanayi ve Ticaret A.Ş’nin yüzde 99,96 hissesi 135 milyon dolara satın alındı. İlaç sektörüne önemli bir yatırımla dönüş yapılmış oldu, Ağustos 2022’de de sağlık sistemi Evital kuruldu. 

Yapı (Vitra, Artema, Engers, Villeroy & Boch, Burgbad ve İntema), Tüketim (Solo, Selpak, Uni Baby, Selin, Servis, Detan…), Sağlık Ürünleri (Selfit, Dynavit, Monrol, Medigard…) alanında birçok markaya sahip olan Holding, “Diğer Ürün ve Hizmetler” (Esan, Kanyon AVM, Eczacıbaşı Bilişim, Eczacıbaşı EKOM) kategorisinde de önemli işlere imza atıyor. Eczacıbaşı, yapı ürünlerinde cirosunun yüzde 80’ini Türkiye dışından elde ediyor. Holdingin en büyük ihracat pazarı konumunda olan Avrupa’daki yavaşlama, -özellikle banyo, karo ve doğal kaynaklar gibi ihracat yoğun iş kollarında- ve Türkiye’de konut satışlarının düşmesi, geçen yıl satış gelirlerin düşmesine neden oldu. (Yapı grubunda net kâr 2022’de 151 milyon TL iken geçtiğimiz yıl yaklaşık 85 milyon TL’ye düştü.) Holdingin 2022 yılındaki toplam net kârı da 1,03 milyar TL iken 2023 yılında 973 milyon TL’ye geriledi. 

Hem yurt içinde hem de küresel ekonomide yavaşlama sürerken Eczacıbaşı yatırımlarını artırmaya devam ediyor. Holding, 2022’de büyük yatırım hamlesi başlattı. Sadece 2024 yılı için 500 milyon euro yatırım bütçesi ayırdı. 2024 - 2028 dönemi için 2 milyar euro’yu aşan yatırım planı var. Bu yılın sonunda ciroda yüzde 10 artışla 2,2 milyar euro’yu geçmek ana hedefleri arasında. İhracatta ise 800 milyon euro’ya ulaşma öngörülüyor. Holding, bu dönemde yapacağı yatırımlarda sağlık ve doğal kaynaklara daha büyük pay ayırdı. İstanbul Levent’te bulunan Eczacıbaşı Bilişim’in veri ve yapay zeka üzerine çalışacak Ar-Ge Merkezi, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’ndan onay aldı. 

Bozüyük’teki VitrA Üretim Kampüsü’nde hayata geçirilen beşinci seramik sağlık gereçleri işletmesi ve yeni gömme rezervuar üretim tesisine yapılacak yatırımlar, tüm aşamalar tamamlandığında 76,5 milyon euro’yu bulacak. Suudi Arabistan’da seramik sağlık gereçleri ve endüstriyel mineral alanlarında ortaklık ve yatırım planları var. Yapı ürünleri ve tüketim ürünleri alanlarındaki faaliyetler, yatırım bütçelerinden büyüme potansiyelleri ölçüsünde pay alacaklar. Tedarik zinciri ve depolama yatırımları da artacak. Orta Asya ülkelerinden Kazakistan ve Özbekistan’da başta metalik maden sahalarını geliştirmek üzere çeşitli iş birliği ve yatırım fırsatları üzerinde çalışılıyor. Kuzey Afrika’daki büyüme ile Afrika’da bir üs oluşturma hedefleniyor. 
Madencilik tarafında da işler yolunda… 1978 yılında kurdukları, endüstriyel minerallerin yanı sıra, kurşun ve çinko üreten grup şirketi Esan ile oldukça iddialı olan Holding, yılda 3 milyon tonun üzerinde üretimiyle Avrupa’nın en büyük endüstriyel mineral sağlayıcılarından biri. 40’ın üzerinde ülkeye ihracat gerçekleştiriyor. 

Kardeşlerin zenginliğinin önemli bir kısmını da gayrimenkul varlıkları oluşturuyor. Kartal’da denize de kıyısı bulunan 390 dönümlük arazileri de bunlardan biri.

25. FARUK ECZACIBAŞI
1,3 MİLYAR $ 
SERVET KAYNAĞI: ECZACIBAŞI HOLDİNG 
YAŞ: 69

HIZLI OKUMA:
- Eczacıbaşı Holding Yönetim Kurulu Başkan Yardımcılığı’nı yapıyor. 
- 1989 yılında Eczacıbaşı Bilgi İletişim A.Ş.’yi kurarak uzun yıllar Eczacıbaşı Topluluğu’nun e-dönüşüm sürecini yönetti. 
- 1995 yılında kurulan Türkiye Bilişim Vakfı’nın (TBV) başkanı. 
- 1999 yılından bu yana Eczacıbaşı Spor Kulübü başkanlığı görevini sürdürüyor. 
- 2018’de “Daha Yeni Başlıyor” adını verdiği bir kitap yayımladı.

26. MEHMET ALİ AYDINLAR
1,2 MİLYAR $ 
SERVET KAYNAĞI: ACIBADEM SAĞLIK GRUBU 
YAŞ: 67

DİYOR Kİ:
"Yanlış yapılan işe kızmam, fakat aptallıkla yapılan yanlışlara ve kötü niyete tahammül edemiyorum."

Mehmet Ali Aydınlar, Türkiye’nin ilk özel hastane zincirini kurup büyük bir kısmını satarak servetini sağlık sektöründen kazanan ilk dolar milyarderi. Varlıklarının büyük bölümünü de halen Acıbadem Sağlık Grubu (ASG) oluşturuyor ama artık biraz daha dolaylı bir şekilde. 

Aydınlar, 2011 yılında ASG’nin yüzde 90 hissesini (yüzde 10’u kendisinde kaldı) Malezya merkezli dünyanın ikinci en büyük sağlık zinciri konumundaki Integrated Healthcare Holding Berhad’a (IHH) sattı. O sırada ASG’nin değeri 1,65 milyar dolardı. Bu hisse devri sırasında hem nakit hem de dünyada 10 ülkede 80’den fazla hastanesi olan IHH’den yüzde 6,2 hisse aldı. Bugün sadece IHH’deki hisselerinin değeri yaklaşık 900 milyon dolar. 

IHH’nin 1 Mart 2024’te açıkladığı finansal raporlara göre yüzde 33 ile şirketin cirosunu en çok artırdığı (yaklaşık 1,2 milyar dolar) bölge Türkiye ve Avrupa. Burada da sadece Acıbadem markası ile hizmet veriyor. 

“Bir dünya markası yaratmak” hedefiyle yola çıkan Aydınlar’ın Acıbadem’i, İHH’nin web sitesinde “Türkiye ile Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinde klinik mükemmeliyetin referans noktasını belirliyor” sözleriyle tanıtılıyor. 

Kurucusu olduğu ASG’nin yönetim kurulu başkanı Aydınlar, aynı zamanda IHH’de icra görevi bulunmayan yönetim kurulu üyesi ve Parkway Pantai Limited Şirketi’nde yönetim kurulu üyesi olarak görev yapıyor. 

IHH satışı, Aydınlar’ın ASG’den ilk çıkışı değil. 2007 yılında Acıbadem’in yüzde 45,99’u Dubai merkezli Abraaj Capital’e satılmış, daha sonra Aydınlar’ın da ortak olduğu Almond Holding kurulmuştu. Hisselerin IHH’ye geçmesiyle Almond Holding’in hiçbir payı kalmamıştı. 

“Öğrenciliğimden beri hayatımda başarısızlığa yer olmadı” diyen Aydınlar, 1991 yılında, kuruluşunda danışman ve hissedar olarak yer aldığı Acıbadem Hastanesi’ni batma noktasındayken çoğunluk hisselerini diğer ortaklardan devralarak uluslararası bir marka haline getirdi. 

Acıbadem’in cirosunun önemli bir kısmı da sağlık turizminden geliyor. Türkiye’ye yılda 50 binden fazla yabancı hasta getiren şirket, Türkiye dışında Makedonya, Bulgaristan, Hollanda ve Sırbistan’da da aynı isimle hizmet veriyor.

30. MUSTAFA ÜNAL
1,1 MİLYAR $ 
SERVET KAYNAĞI: INVESTCO HOLDİNG 
YAŞ: 58

Verusa Holding yönetim kurulu başkanı Mustafa Ünal, 1,1 milyar dolarlık servetiyle adını bu yıl ilk kez Türk milyarderler arasına yazdırıyor. Ancak servetinin kaynağı Kasım 2023’te Borsa İstanbul’da işlem görmeye başlayan ve bugün yaklaşık 550 milyon dolar piyasa değerine sahip olan Verusa Holding değil, en azından doğrudan değil! 

Ünal’ın servetinin asıl kaynağı, Verusa Holding’in de yüzde 63,56’sına sahip olan Investco Holding. Mustafa Ünal, Investco Holding’in yönetiminde yok. Ancak yüzde 55,75 ile şirketin en büyük hissedarı. Dolayısıyla servet hesaplaması en kolay olan isimlerden. Şubat 2022’de halka açılan Investco Holding, Borsa İstanbul’da yaklaşık 2 milyar dolarlık piyasa değeri ile işlem görüyor. Ünal’ın sahibi olduğu yüzde 55,75 hissenin değeri de 1,1 milyar dolar. 

Mustafa Ünal ile ilgili en net bilgi de bu. Onun dışında çok fazla görünür olmayı sevmiyor. Forbes Türkiye’nin röportaj talebine de “hayır” dedi. Hatta milyarderler listesinde yer almak istemediği de açık bir şekilde dillendirildi. 

Mustafa Ünal hakkında bilgiler Verusa Holding’in resmi sitesinde paylaştığı özgeçmişinden ibaret. Lisans eğitimini Boğaziçi Üniversitesi Elektrik - Elektronik Mühendisliği’nde tamamladıktan sonra yüksek lisansını 1992’de Bilkent Üniversitesi’nden alıyor. Bugünkü yatırımlarının da temelini atan profesyonel iş yaşamına bankacılık ve finans alanında başlıyor. Sektörde, mühendis bankacılar hiç de az değil. Mustafa Ünal da bunlardan biri. Mühendisliğin temelinde analitik düşünme yeteneği yatıyor. Bu yetenek, günümüz bankacılığının da temel unsurlarından biri. Ünal da bu yeteneğe fazlasıyla sahip biri olarak sektörde yükselerek Garanti Bankası üst yönetiminde de bir süre görev alıyor. 

Sonrasında da onu milyarderler ligine taşıyan yatırımcılık günleri başlıyor. Ünal’ın yönetim kurulu başkanlığını yürüttüğü Verusa Holding, 2006’da kuruldu. Enerji, madencilik, altın madenciliği, kimya, çelik ürünleri, teknoloji ve yazılım, girişim sermayesi ve gıda sektörlerinde yatırımlara sahip. 

2011’de kurulan Investco Holding’in yatırımları arasında ise Verusa Holding, Pan Teknoloji, Rem Girişim Sermayesi ve Londra’da kurulu Investat Holding yer alıyor. Investco Holding’in yatırım yaptığı sektörler de sahibi olduğu Verusa Holding ile paralellik gösteriyor.

32. MUSTAFA LATİF TOPBAŞ
1 MİLYAR $ 
SERVET KAYNAĞI: BİM 
YAŞ: 80

HIZLI OKUMA:
- Mustafa Latif Topbaş’ın kızı Fatma Topbaş, Yıldız Holding Yönetim Kurulu Başkanı Ali Ülker ile evli.
- Merkez Bereket Gıda San. Tic. AŞ’de oğulları Mahmud Muhammed ve Musa Topbaş’ın da yüzde 10’ar hissesi bulunuyor.

Elde ettiği ciro ve 11 binden fazla şubesiyle Türkiye’nin en büyük indirim marketi BİM’deki hisseleri, Mustafa Latif Topbaş’ın bu yıl da milyarderler listesinde yer almasına yetiyor. Mustafa Latif Topbaş ve Ailesi’ne ait BİM hisseleri, Merkez Bereket Gıda Sanayi şirketinde toplanıyor. Bu yıl listede yer almasa da 1 milyar dolar sınırına çok yakın olan kardeşi Ahmet Afif Topbaş ve ailesi de Naspak Gıda Sanayi üzerinden BİM’in dolaylı hissedarı. Mustafa Latif Topbaş, yönetim kurulu başkanlığı görevini eylül ayında oğlu Mahmud Muhammed Topbaş’a devretti. BİM, 2023’ü satışlarında yüzde 81 oranında bir artışla kapattı, 2024 yılını da yüzde 75 oranında artırmayı hedefliyorlar.

32 MURAT VARGI
1 MİLYAR $ 
SERVET KAYNAĞI: MV HOLDİNG 
YAŞ: 76

Yargı, Türkiye’yi cep telefonu ile tanıştıran kişi. Türkiye’de girişimcilik denince ilk akla gelen isimlerden biri ve hikayesi Harvard Business School’da örnek olarak okutuluyor. Kariyerine Koç Holding’de ihracat temsilcisi olarak başlayan Murat Vargı, 1976 yılında önce üç ortağıyla Penta Dış Ticaret’i kurdu. Turkcell fikri ile birçok holdingin kapısını çaldı ancak eli boş döndü. 1993 yılında Turkcell’in fikir babası olarak büyük bir girişime imza attı. Turkcell ve KVK’nın kurucu ortağı olarak aynı yıl MV Holding’i kurdu. 

Teknoloji, konaklama ve enerji sektörlerinde faaliyet gösteren Vargı, Turkcell’deki hisselerinin çoğunu elden çıkarmış olmasına - ara ara düştükçe alım yapıp satıyor - rağmen bugün servetinin büyük kısmını artık sadece yüzde bir oranında hissesi bulunan Turkcell’e borçlu. Aile ofisi tarafından yönetilen önemli bir miktarda nakit varlığın yanı sıra KVK’nın büyük hissedarı, yalnızca rüzgardan enerji üretmeye odaklanan Dost Enerji’nin de yüzde 51’ine sahip.

METODOLOJİ 
Bu, Forbes Türkiye’nin yayınlanmaya başladığı 2005 yılından bugüne hazırlanan 20’inci Türk dolar milyarderleri listesi. Forbes’un dünyanın her yerinden geniş bir muhabir ve editör ekibi tarafından hazırlanan listede servetini Türkiye dışında edinen isimler de yer alıyor. Uzun bir zamandır hazırlansa da liste her yıl yeni bilgi ve detayları ortaya çıkarmak için derinlemesine bir araştırma yapılarak hesaplamalar güncelleniyor, listeye yeni isimler dahil oluyor ya da bazı isimler artık yer almıyor. Bilgi toplama aşamasında, mümkün olduğunca listede yer alan isimlerin kendileri, danışmanları veya finanstan sorumlu yöneticileri ile röportaj ve görüşmeler yapılıyor. Bazı milyarderler varlıkları ve şirketleri için belgeler sağlarken, diğerleri o kadar şeffaf değil. Halka açık şirketler söz konusu olduğunda, borsa değeri şirketin değeri kabul edilerek, sahip oldukları hisse oranında servetlere ekleniyor. Özel işletmeleri değerlemek için, bilançoları ve temel finansal bilgiler toplanarak, gelir veya kâr tahminlerini benzer halka açık şirketler için geçerli olan fiyat-satış, fiyat-kazanç veya benzeri oranlar kullanılıyor. Halka açık ve özel şirketlerdeki hisselerin yanı sıra, gayrimenkuller, sanat eserleri, yatlar, uçaklar, araba koleksiyonları ve temettüler gibi varlıklar da hesaplamaya dahil ediliyor. Her yıl, ülkenin en zengin insanlarının servetini daha doğru bir şekilde ortaya çıkarmak ve ölçmek için metodolojimizi geliştirmeye devam ediyoruz.