ABD yönetimi, Çin'in yatırımlarını ve teknolojiye erişimini kısıtlamak üzere pozisyon alıyor. Yaptığı atamalar ve alabileceği potansiyel kararlar nedeniyle Trump’ın baskıyı daha da artırması bekleniyor.

ABD Başkanı Donald Trump'ın Çin'e yönelik sert söylemleri genellikle gümrük vergileri üzerinde yoğunlaşıyor. Ancak göreve geldiğinden bu yana aldığı kararlara daha yakından bakıldığında, Başkan'ın Pekin'e yönelik, Amerika'nın kritik bir ticaret ortağından ayrılmasını hızlandırabilecek çok daha geniş bir ekonomik kısıtlamalar dizisi düşündüğü görülüyor. Trump yönetimi şu ana kadar ABD ve Çin arasında olan yatırımlar üzerindeki kısıtlamaların genişletilmesini önerdi. Ulusal güvenlik kaygıları nedeniyle Çin yatırımlarına ve Çin'e teknoloji satışına daha fazla kısıtlama getirilmesi için bastırması muhtemel yetkililer atadı. Ayrıca Trump “açılış salvosu” olarak nitelendirdiği bir hamleyle Çin'den ithal edilen mallara yüzde 10 gümrük vergisi uygulamaya başladı.

Her iki partiden yetkililerin Amerika'nın Çin ile ekonomik ilişkilerini kademeli olarak azalttığı yılların ardından Trump'ın hamleleri, bağları daha agresif bir şekilde koparmaya hazır olduğunu gösteriyor. Yale Hukuk Fakültesi Paul Tsai Çin Merkezi'nde kıdemli araştırmacı olan Samm Sacks, yönetimin cuma günü yayınladığı yatırım memorandumunun “Çin ile ticari bağların tamamen çözülmesine yönelik bitmemiş görevi tamamlama çağrısı” olduğunu söyledi. 

Sacks, bu açıklamaların Trump'ın Çin lideri Şi Cinping ile müzakereleri başlatması için bir pazarlık aracı olabileceğini belirtti ve “Ancak bunun başarısız olması ya da işe yaramaması halinde ki büyük ihtimalle öyle olacak ben bunu ayrıştırma işini bitirmek için bir plan olarak görüyorum” ifadelerini kullandı.

Amerika Birleşik Devletleri'nin ne kadar ileri gideceği konusunda asıl joker Trump'ın kendisi gibi görünüyor. Başkan, kısmen Çin'in iki liderin 2020 başlarında imzaladığı bir anlaşmanın şartlarına uymaması nedeniyle Şi ile potansiyel bir anlaşma yapmakla ilgileniyor. Mevcut ve eski danışmanları, Trump'ın Çin yatırımları gibi konulara daha şahin danışmanlarının çoğundan daha işlemsel bir bakış açısıyla yaklaştığını, bunun da ABD'nin yararına olduğunu düşündüğü bir anlaşma karşılığında ekonomik bağların devam etmesiyle sonuçlanabileceğini söylüyor.

ABD’deki yabancı yatırımlara destek vurgusu

Trump, Japon Nippon Steel'in U.S. Steel'e yatırım yapma teklifi ya da TikTok'un kurtarılması gibi diğer Cumhuriyetçilerin ulusal güvenlik meselesi olarak gördüğü ABD'deki yabancı yatırımlara destek verdiğini ifade etti. Seçim kampanyası sırasında Trump, Çinli şirketlerin ABD'de otomobil fabrikaları kurmalarını, yerel istihdam sağladıkları sürece memnuniyetle karşılayacağını söyledi. Başkan geçen mart ayında Ohio'da düzenlenen bir mitingde “Onlara Michigan'da, Ohio'da, Güney Carolina'da bir fabrika kurmak istiyorlarsa kurabileceklerini söyleyeceğim. Amerikan işçilerini kullanarak, kurabilirler” dedi.

Amaç taviz vermeye zorlamak

İlk döneminde Trump, Çinli elektronik üreticisi ZTE'yi felce uğratacak bir planı, Şi'nin Trump ile Kuzey Kore Devlet Başkanı Kim Jong-un arasında bir toplantı yapılmasına yardımcı olmasının ardından geri çekti. Trump'ın danışmanları, Başkan'ın Pekin üzerindeki baskıyı arttırmaya devam edebileceğini, zira bunu Çinli yetkilileri taviz vermeye zorlamanın bir yolu olarak görebileceğini söylüyor. Sonuç olarak, gelecek aylarda ticaret gerilimleri artabilir.

İlk döneminde Çin'i gümrük vergileriyle vuran Trump, bu ay tüm Çin ithalatına yüzde 10 ek vergi getirdi. Buna gerekçe olarak da Pekin'in ABD'ye uyuşturucu akışını sınırlamak için yeterince çaba göstermemesini gösterdi. Çin buna Amerikan ithalatına uyguladığı kendi gümrük vergileriyle cevap verdi. Ayrıca bazı kritik minerallerin ihracatını kısıtladı ve Google hakkında tekelcilik karşıtı bir soruşturma başlattı.

Trump'ın ekibi ayrıca, çipler ve çip yapım ekipmanlarına ilişkin düzenlemelerdeki boşlukları gidermek de dahil olmak üzere ABD ihracat kontrollerini sıkılaştırmanın yollarını tartışıyor. Personel atamaları da Çin yatırımları ve teknoloji satışları konusunda daha katı bir tutuma işaret ediyor. Çin'e teknoloji satışını sınırlama çabalarına öncülük eden Ticaret Bakanlığı'nda Trump yönetimi kısa bir süre önce, aralarında ihracat idaresinden sorumlu eski bakan yardımcısı Matthew S. Borman'ın da bulunduğu uzun süredir görev yapan birkaç çalışanı yeni atamalar lehine görevden aldı. Ticaret bakan yardımcılığı için aday gösterilen Landon Heid, Dışişleri Bakanlığı'ndayken Çinli teknoloji şirketlerine yapılan satışlara daha sıkı kısıtlamalar getirilmesini savunuyordu.

Yatırım konusunda Trump'ın talimatı resmi bir emirden ziyade bir başkanlık memorandumu niteliğindeydi, yani herhangi bir politikayı hemen etkilemiyordu. Ancak genel hatlarıyla Hazine Bakanlığı ve diğer kurumlara, ABD şirketlerinin ve yatırımcılarının Çin'in askeri ilerlemelerine yardımcı olacak yatırımlar yapmasını ve Çin'le bağlantılı kişilerin “kritik Amerikan işletmelerini ve varlıklarını satın almasını” engellemek için yeni kurallar oluşturmalarını söyledi.

Trump danışmanlarına gelişmekte olan teknolojilere yönelik kısıtlamaların genişletilmesinin yanı sıra emeklilik fonları ve üniversite bağışları gibi daha fazla yatırım türüne sınırlama getirilip getirilmeyeceğini değerlendirmeleri talimatını verdi. Ayrıca Çinli şirketlerin ABD borsalarına kote olmak için kullandıkları ve eleştirmenlerin ABD'li yatırımcıların mülkiyet haklarını ve korumalarını sınırladığını söylediği özel yapıyı da gözden geçirmelerini emretti.

ABD teknolojisi Çin’e fayda sağlıyor

Eleştirmenler iki ülke arasındaki yatırım akışının, ABD ulusal güvenliğine aykırı faaliyetleri finanse etmek ve ABD teknolojisinin Çin'e akmasına yardımcı olmak da dahil olmak üzere Çin hükümetine ve ordusuna yardım ettiğini söylüyor. Korumacı önlemleri destekleyen bir ticaret grubu olan Coalition for a Prosperous America’dan yapılan açıklamada, ABD'li yatırımcılardan gelen paranın Çin'in “devlet destekli soykırımını, askeri saldırganlığını, gözetim aygıtını ve diğer kötü niyetli faaliyetlerini finanse etmesine” izin verdiği belirtildi. Grubun kıdemli danışmanlarından Roger Robinson Jr. bunu tarih yazan bir atılım olarak nitelendirdi. Robinson, “Umarım Kongre, Wall Street'in Çin devlet kontrolündeki kurumsal kötü aktörlere bizim zararımıza fayda sağlayan bir dizi pervasız ve savunulamaz yatırım uygulamasını yasadışı hale getirme konusunda üzerine düşeni yapar” dedi.

Ancak bazı analistler ekonomik etkinin sınırlı olabileceğini ve kararın yasal zorluklara maruz kalabileceğini söyledi. Washington'daki Johns Hopkins Üniversitesi İleri Uluslararası Çalışmalar Okulu'nda profesör olan Ling Chen, ABD'deki Çin yatırımlarının 2017'den bu yana zaten keskin bir şekilde düştüğünü söyledi. Sonuç olarak, çok fazla dalgalanma ya da Çin üzerinde çok fazla etki beklemediğini belirtti.