Geçen günler, haftalar ve yıllar bize birçok tecrübe katarken fiziksel olarak da değişmemize sebep olur. Bu değişimleri aile albümlerindeki eski fotoğraflara bakarken rahatlıkla fark ederiz. Kırışan ciltler, bükülen beller, fotoğrafa eklenen gözlükler ve daha birçok değişiklik zamanla yaşlandığımızı gösterir. Peki geçen yıllar bir bebeği büyümesini sağlarken neden bir yetişkinin yaşlanmasına sebep oluyor? Yıllar içinde vücudumuzda neler oluyor? Bedenimiz nasıl ve neden yaşlanıyor?

Yaşlanma Nedir?

Küçüklüğünüzden kalan bir oyuncağı düşünün. İlk günkü halinden ne kadar farklı? Yıllar içinde oynandıkça yıpranır ve eskir. Kırılan bir parçası tamir edilmedikçe diğer parçaları da etkileyerek bozabilir. Aslında vücudumuzun mekanizması da tam olarak bununla aynıdır. Yıllar içinde tüm vücut fonksiyonlarımız için kullanılan hücrelerimiz de yıpranır ve yaşlanır. Yaş aldıkça azalan fiziksel aktivite ve metabolizma hızı gereken enerji ihtiyacını azaltır. Bu sebeple enerjinin çoğunluğu yaşamak için gerekli olan işlemlerde kullanılır. Enerji miktarı az olan hücrelerde fonksiyonel bozulmalar olur ve yaşlanır. Hücre boyutunda gerçekleşen yaşlanma, doğal bir süreç olan yaşlanmaya sebep olur. Tanımlayacak olursak yaşlanma, vücut fizyoloji bütünlüğün kaybı, fonksiyon bozukluğu ve ölüme karşı savunmasızlığın artmasıdır diyebiliriz. Büyüme sırasında hücre yenilenmesi olurken neden bir anda yaşlanmaya dönüşüyor?

Neden Yaşlanıyoruz

Yaş ile birlikte vücudumuzun bağışıklık sistemi elemanları olan B ve T hücrelerinin sayısı azalır. Bu da çeşitli hastalıklara karşı vücudumuzu savunmasız hale getirir. Bunun yanında vücudumuzun dengesi tamamen değişir. Yıllar ile birlikte genetik kodumuzu taşıyan DNA’mızın onarım mekanizmaları bozulur. Bu bozulmalar, mitokondrideki bozukluklar, telomerlerin kısalması, epigenetik değişiklikler, protein dengemizin bozulması ve çevresel faktörler yaşlanmamıza sebep olan başlıca sebeplerdir.

1) Yaş aldıkça DNA onarım mekanizmaları bozulur.

Vücudumuzdaki tüm hücreler çekirdeklerinde onları kodlayan, emirler veren DNA’ya sahiptir. Tüm işleyiş orada kodludur. Bu kodlar hücre içinde okunarak veya çoğaltılarak görevin yerine getirilmesini sağlar. Okunma ve çoğalma sırasında her 10^7 nükleotitte bir hata meydana gelir. Bu hatalar “proofreading (düzeltme okuması)” ile düzeltilebilir. Bu mekanizma yanlışlıkları fark eder ve %99’unun yok edilmesini sağlar veya küçük DNA bozulmaları olarak göz ardı eder. Yıllar geçtikçe bu mekanizma işini tam yapamaz hale gelir ve hücreler enerjisini onarım mekanizmalarının yerine kanın pompalanması gibi hayati fonksiyonlara yönlendirir. Bu da bazı kodların çok okunmasına veya hiç okunmamasına sebep olur. Diğer yandan göz ardı edilen DNA bozulmaları da artık birikmeye başlayarak kalıcı yanlış kod oluşturur. Hücresel boyuttaki bu hatalar da yaşlanmaya sebep olur. Yaş aldıkça kırışan cildimiz, geç iyileşen yaralarımızın bir sebebi de onarım maknizmalarında aksklıklardır.