ABD’de Kongre ve FDA, ilaç şirketlerini araştırmalarında hayvanların yerine teknolojiyi kullanmaya zorlamaya çalışıyor. Bu hedef henüz çok uzak görünüyor ancak yeni kurulan şirketler ve sektörün önde gelenleri bunu gerçekleştirmek için çalışıyor.

---

01 Ağustos 2025, 13:45 Güncelleme: 01 Ağustos 2025, 13:48

Kansas City'deki Children’s Mercy Hastanesi'nde araştırmacılar olağanüstü bir şey yarattı: Minik laboratuvar üretimi kalpler. Sadece mikroskop altında görülebilen bu küçük yapılara organoid deniyor. Hastanın kendi kök hücrelerinden yalnızca birkaç gün içinde üretilebiliyorlar ve doktorlar bu organoidleri, deneme yanılma sürecine gerek kalmadan hangi ilacın en etkili olduğunu belirlemek için kullanıyor. Aynı zamanda bu yapılar ilaç testlerinin geleceğinin temelini oluşturuyor ve belki de bir gün laboratuvar faresi diye bir şey kalmamasını sağlayacaklar.

Hayvan testleri, 1937'de yaygın bir antibiyotiğin yeni formülasyonunda zehirli bir bileşen nedeniyle 100’den fazla kişinin ölmesinin ardından yasal zorunluluk haline geldi. Neredeyse bir asır sonra, hala hayvan testlerinden geçmiş ancak insanlar için toksik olduğu anlaşılan ilaçlar piyasadan geri çekiliyor. Bu durum, politikacıları, bilim insanlarını ve girişimcileri, ilaçlar insanlarda denenmeden önce daha doğru test yöntemleri geliştirmeye yöneltiyor. Bu hem hayat kurtarabilir hem de milyarlarca dolarlık tasarruf sağlayabilir.

Sektöre yılda 3 milyar dolar kazandırabilir

2022'de bilim insanları, hayvan testleriyle güvenli olduğu düşünülen 27 ilaç bileşiğini yeni bir teknolojiyle test etti. Bu bileşiklerden bazıları insanlarda ölümcül yan etkilere yol açtı ve piyasadan çekildi. Araştırmacılar bu ilaçları, organoidlere benzer şekilde hücre kümelerini küçük bir elektronik cihazda bir araya getiren ‘organ-on-a-chip’(çip üstü organ) teknolojisiyle test etti. Karaciğer organ çipleri, hangi bileşiklerin tehlikeli olduğunu doğru biçimde tahmin etti. Bu ilerleme, oldukça maliyetli olan ilaç geliştirme sürecinde dev tasarruflar sağlayabilir. Araştırmacılara göre bu teknolojiyle yapılan daha doğru testler, sektöre yılda 3 milyar doların üzerinde kazanç sağlayabilir.

Yüksek ilaç fiyatlarının en büyük nedeni

Güvenliğin yanı sıra, maliyet de hayvan testlerinden uzaklaşmanın bir diğer sebebi. Bugün ilaç şirketleri, tek bir ilacı piyasaya sürmek için çoğu zaman 2 milyar dolardan fazla harcıyor. Yıllık Ar-Ge harcamaları 300 milyar doları buluyor. Ancak bu büyük harcamalara rağmen, geliştirilen ilaçların yüzde 90’ından fazlası başarısız oluyor. Bu israf, piyasaya çıkan ilaçların yüksek fiyatlarının arkasındaki en büyük nedenlerden biri.