ABD ve Çin, küresel yapay zeka altyapısının büyük bölümünü kontrol ederken, Afrika ve Güney Amerika başta olmak üzere birçok ülke teknolojik egemenliğini yitirme tehlikesiyle karşı karşıya.

Yapay zeka çağı dünyaya yeni bir uçurum daha kazandırdı. Oxford Üniversitesi’nin araştırmasına göre, bugün yalnızca 32 ülke gelişmiş yapay zeka veri merkezine sahip. Geri kalan 150'den fazla ülke, bu teknolojinin yapı taşı olan “hesaplama gücü”nden tamamen yoksun.

Bu eşitsizlik sadece teknolojik değil; bilimsel ilerlemelerden ekonomik büyümeye, ulusal egemenlikten eğitim ve savunmaya kadar pek çok alanda yeni bağımlılıklar yaratıyor. Özellikle ABD, Çin ve Avrupa Birliği, dünyanın en gelişmiş yapay zeka sistemlerinin geliştirildiği veri merkezlerinin büyük bölümünü elinde bulunduruyor.

Amerikalı ve Çinli şirketler, küresel ölçekte yapay zeka çalışmalarında kullanılan veri merkezlerinin %90’ından fazlasını işletiyor. Sadece ABD’li firmalar, ülke sınırları dışında 63 gelişmiş yapay zeka tesisi kurarken, Çinli firmalar bu sayının üçte birinde kalıyor. Afrika kıtası ise bu alanda neredeyse tamamen dışlanmış durumda.

‘Kaybediyoruz’ diyen ülkeler: Bilim insanları göç ediyor, girişimler sıkışıyor

Arjantin’in önde gelen bilgisayar bilimcilerinden Nicolás Wolovick, Córdoba Üniversitesi'nde bir odaya dönüştürülmüş merkezde eski yapay zeka çipleriyle çalışmaya devam ediyor. “Her şey giderek daha fazla bölünüyor. Kaybediyoruz" değerlendirmesini yaptı.

Ülkesi, güçlü çiplere erişemediği için genç araştırmacılarını ve girişimcilerini ABD ve Avrupa’ya kaptırıyor. Wolovick, “Bazen ağlamak istiyorum ama vazgeçmiyorum. Herkese daha fazla GPU’ya ihtiyacım olduğunu anlatmaya çalışıyorum” diye konuştu.

Yapay zeka veri merkezleri

Benzer şekilde Kenya merkezli Qhala girişimi, Afrika dillerine dayalı büyük bir dil modeli geliştiriyor. Ancak yakın çevrede uygun bir veri merkezi bulunmadığı için, çalışanlar veriyi ABD’deki sunuculara aktarmak için Amerikalı yazılımcıların uyuduğu sabah saatlerini seçmek zorunda kalıyor. Şirketin kurucusu Shikoh Gitau, “Yakınlık hayati önemde” dedi. Amini adlı bir başka girişimin kurucusu Kate Kallot ise “Eğer yapay zeka modellerini işleyecek hesaplama kaynağınız yoksa, hiçbir yere gidemezsiniz” ifadelerini kullandı.

300 milyar dolarlık yatırım: ABD tek başına kıtaları geride bırakıyor

ABD merkezli Amazon, Microsoft, Google, Meta ve OpenAI bu yıl yapay zeka altyapısına 300 milyar dolardan fazla yatırım yapmayı planlıyor. Harvard Üniversitesi’ndeki Kempner Enstitüsü, Afrika kıtasının toplamına eşdeğer bilgi işlem gücüne sahip.

Microsoft Başkanı Brad Smith, birçok ülkenin yapay zeka altyapısını egemenlik meselesi olarak gördüğünü söyledi. Ancak Afrika’da elektrik altyapısının yetersizliği gibi sorunların uçurumu derinleştirdiğini vurguladı. Şirket, Kenya’da Birleşik Arap Emirlikleri merkezli G42 ile bir merkez inşa ediyor.