Elektrikli araç pazarının öncüsü Tesla zor günler geçiriyor. Kötü bir bilanço açıkladı, rekabet nedeniyle satışları ve kârı düşüyor. Ancak Elon Musk’ın yeni ve ucuz model vaadi ile yaptığı sürpriz Çin ziyaretinde otonom sürüş konusunda anlaşmaya varması karamsar havayı dağıttı.

Kasım 2021’de hisse senedi fiyatı 400 doların üzerindeydi ve piyasa değeri 1,24 trilyon dolar ile rekor kırmıştı. Eski günler geride kaldı. Mayıs ortasında hisseleri 175 dolar seviyesinde ve piyasa değeri 550 milyar dolara indi.

Tesla’dan söz ediyoruz. Elektrikli araç pazarının öncüsü ve en azından şimdilik pazar lideri. Ancak işler çok iyi gitmiyor. Teknoloji hisselerinin borsaları adeta uçurduğu bir dönemde Tesla yatırımcısına kaybettiriyor. 2024 başından mayıs ortasına yüzde 30 kaybettirdi. Kötü bilanço beklentileriyle Tesla hisseleri mart başında 202 dolardan 22 Nisan’da 142 dolara kadar indi.

Ancak CEO’su Elon Musk’ın yeni uygun fiyatlı elektrikli araç modellerinin üretimi[1]ne 2025’in başında başlamayı planladıklarını açıklamasıyla Tesla hisseleri nisan sonundan itibaren yükseliyor. Hayal kırıklığı yaratan ilk çeyrek yıl bilançosuna rağmen mayıs ortası itibarıyla son bir ayda hisseler yüzde 17 değer kazandı.

Tesla son 10 yılda yatırımcısına toplamda yüzde bin 208 kazandırsa da aslında çok dalgalı bir hisse senedi. 2022’de yüzde 65 düştü, 2023’te iki katından fazla değer kazandı. 2024 ise çok parlak geçmiyor.

Çünkü satışlar düşüyor ve ilk çeyrek bilançosu belki de son yılların en kötüsü, elektrikli araç satışları yüzde 20 azaldı. 2023 sonunda 484 bin 507 adet olan satış sayısı ilk çeyrekte 386 bin 810 adede indi. İlk çeyrekteki cirosu da yüzde 8,7 düşüşle 21,3 milyar dolara geriledi.

Net kârı ise başta Çinli BYD olmak üzere küresel çapta artan rekabet, düşen satışlar ve fiyat indirimlerinin etkisiyle yüzde 55 azaldı. Tesla’nın elektrikli otomobil paza[1]rındaki fiyat savaşı nedeniyle bu yıl ilk çey[1]rekte 1,1 milyar dolara düşen net kârı geçen yıl 2,5 milyar dolardı. Ayrıca maliyetleri azaltmak için 14 bin kişiyi bulan küresel iş gücünün yüzde 10’undan fazlasını işten çıkaracağını açıkladı ve iki üst düzey yöne[1]ticisi istifa etti.

Tesla, 2023 son çeyreğinde dünyanın en büyük elektrikli araç üreticisi ünvanını BYD’ye kaptırsa da bu yılın ilk çeyreğinde Çinli şirketin satışlarındaki keskin düşüş sayesinde liderliği yeniden ele geçirdi.

Tesla’nın mayıs ayında toparlanmasında, “Yeni ve daha uygun fiyatlı ürünler sunmak için mevcut fabrikalardan ve üretim hatla[1]rından faydalanmak da dahil kârlı büyümeye odaklanıyoruz. Gelecek sadece elektrikli değil aynı zamanda otonom araçlarda.” açıklamasının büyük etkisi var.

Diğer yandan Tesla, “Model 2” adı verilen daha ucuz bir aracı piyasaya sürmeye hazırlanıyor. Bu modelin fiyatı büyük olası[1]lıkla 25 bin dolar civarında olacak (Model 3’ten yaklaşık yüzde 26 daha ucuz). Musk, daha ucuz Tesla’ların gelecek yıl piyasaya çıkabileceğini söyledi. Model 2 ile özellikle Hindistan gibi yeni ve büyük pazarlar hedefleniyor

Yeni ve ucuz araçlar vaadinin yanı sıra Elon Musk’ın, çok beklenen Hindistan gezisini “çok ağır Tesla yükümlülüklerini” gerekçe göstererek iptal etmesinin ardından 28 Nisan’da Çin’e yaptığı sürpriz ziyaret de havayı iyice olumluya çevirdi.

Peki, Elon Musk neden Çin’e gitti? Tesla CEO’su, ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken’in Pekin’e gidip Çin’i adil olmayan ticari uygulamalar konusunda uyarmasından sadece birkaç gün sonra özel jetiyle Pekin’e indi. Çin’in iki numarası Başbakan Li Çiang ile bir araya geldi. Dünyanın en büyük otomobil pazarında Tesla’nın otonom sürüş teknolo[1]jilerinin kullanılabilmesi için izin talebinde bulundu. Musk otonom sürüşe büyük yatırım yapıyor ve Çin bu konuda kilit konumda.

Musk’ın gezisinin zamanlaması da önemliydi. Yatırımcılara Tesla’nın sadece bir otomo[1]bil şirketi olmadığını söyleyip “Bizi bir yapay zeka şirketi olarak düşünmeliyiz.” dedikten kısa bir süre sonra Pekin’e gitti. Musk, Çin ziyaretinden önce yaptığı açıkla[1]mada “Eğer yatırımcılar Tesla’nın otonom sürüş gibi teknolojik bir sorunu çözeceğine inanmıyorlarsa şirkete yatırımcı olmamaları gerektiğini düşünüyorum” dedi.

Pekin de Tesla’nın bir dizi veri güvenliği testini geçmesinin ardından şirketin otonom sürüş sistemini piyasaya sürebileceğinin sinyalini verdi. Tesla, otomobiller için haritalama ve navigasyon yazılımı sağla[1]yacak olan Çinli teknoloji şirketi Baidu ile ortaklık yapacak.

Burada önemli bir ayrıntı var. Tesla son üç yıldır Şanghay’daki fabrikasında üretip sattığı elektrikli araçlarda temel navigasyon için Baidu’nun haritalarını kullanıyordu. Tesla’nın yüksek çözünürlüklü haritalara erişimi yoktu.

Yasalar, Çin’deki otomobil üreticilerinin aracın dışında bulunan herhangi birinin yüzünü tanımlayacak kamera ve yazılım kullanmasını yasaklıyor ve birçok başka kısıtlama içeriyor. Otonom sürüş sistemleri ise araçları yönlendirmek için kamera ve yüksek çözünürlüklü haritalar kullanıyor.

Çinli yetkililer, Tesla’nın elektrikli araçlarında kullanılan haritalarda yer alan verileri korumak için yeterli önlemleri alıp almadığını sorguluyordu. Çin son yıllar[1]da ülkeden çıkan bilgileri ciddi şekilde sınırlamak için veri güvenliği düzenlemelerini sıkılaştırdı. Ancak Musk’ın son ziyaretinde Tesla, Baidu ile yüksek çözünürlüklü harita[1]ları kullanma konusunda bir anlaşma imzaladı. Böylece veri güvenliği konusunda Çinli yetkililerden onay almış oldu.

Musk’ın Çin ziyaretinden kısa bir süre sonra Tesla, enerji depolama ünitesi üretimi amacıyla Çin’de kuracağı fabrika için de inşaat izni aldı. Fabrikada Tesla’nın “Megapack” adı verilen dört MWh elektrik depolayabilen lityum-iyon batarya üniteleri üretilecek. Fabrikanın inşaatı bu yıl tamamlanacak ve 2025’in ilk çeyreğinde faaliyete geçecek.

Tesla’nın halen ABD’nin Kaliforniya eyaletinde yılda 10 bin Megapack üretme kapasitesine sahip bir ‘mega fabrikası’ bulunuyor.

Tesla, Şanghay’daki yılda bir milyon elektrikli otomobil üretebilen giga fabrikasını ise 450 bin ek kapasite ile genişletmeyi planlıyor. Tesla’nın 2019’da üretime başlayan bu fabri[1]kası, şirketin ABD dışındaki en büyük üretim tesisi ve burada üretilen araçlar Çin dışında Asya Pasifik, Avrupa ve ABD’ye ihraç ediliyor.

Bu noktada hayati bir soru ile karşı karşıyayız: Tesla tehlikeli bir kargaşanın içinde mi yoksa sağlıklı bir doğumun arifesinde mi?

Tesla yatağa düşmüş olmasa da bu aralar keyifsiz. Üst düzey yöneticiler de dahil olmak üzere şirket genelindeki işten çıkarmalar, verimlilik ve gelecek planlarıyla ilgili soruları gündeme getiriyor. Çin’deki Giga fabrikadaki gecikmeler üretim programlarını sekteye uğra[1]tırken azalan iş gücü nedeniyle talebi karşılamakta zorlanıyor. Bir de BYD gibi agresif Çinli rakiplerle fiyat savaşı var.

Küresel pazarda geleneksel otomobil üre[1]ticileri üretim tabanlarını elektrikli araçlara geçirmekte zorlanıyor, kendi tedarik zinciri sorunlarıyla ve elektrikli araçların piyasaya sürülmesindeki gecikmelerle karşı karşıya kalıyorlar. Bu yavaş ilerlemeye karşılık Çinli üreticiler ABD pazarı dışında giderek artan bir hızla küresel paylarını büyütüyor. Çin pazarında ise hükümet teşvikleri ve güçlü yurtiçi tedarik zinciriyle desteklenen BYD gibi üreticiler, üretimi ve satışlarını artırıyor. Geely tarafından satın alınan Volvo’nun yeni elektrikli otomobil serisi, ABD’deki en uygun fiyatlı elektrikli araçlardan biri olmaya hazırlanıyor. Bu rekabet baskısı, Tesla için zorlu ortamı katmerleştiriyor.

Elon Musk ise tam otonom sürüş sistemine çok önem veriyor ve üstünlüklerini sık sık övü[1]yor. Bir anlamda en büyük hayallerinden biri. Bu nedenle, Baidu ile otonom sürüş sistemleri konusunda sınırlamalarla birlikte yapılan son anlaşmayla çok kritik bir engel aşıldı.

Ancak Tesla’nın tutkuları otomobilin çok ötesine uzanıyor. Robotik, enerji depolama ve yapay zeka alanındaki yatırımları Tesla’yı temiz enerji çözümleri ve otomasyon alanında geleceği olan bir teknoloji şirketi olarak ko[1]numlandırıyor. Geniş bir ürün yelpazesinde yüksek kaliteyi, güvenliği ve uygun fiyatla birlikte sürdürebilmesi rekabetçi pazarda yeni bir başarı hikayesi yaratabilir.