ABD’de pandemi dönemi sonrasında zenginlerin harcamaları ekonomik büyümenin temel itici gücü oldu. Ancak son dönemde borsada yaşanan düşüş ve resesyon endişeleri servet etkisini tehdit ediyor.

---

25 Mart 2025, 18:00 Güncelleme: 26 Mart 2025, 08:47

ABD Başkanı Donald Trump'ın hızla değişen ticaret savaşına ilişkin endişelerin yol açtığı borsa dalgalanması, ABD ekonomisinin başlıca itici güçlerinden biri olan yüksek gelirlilerin harcamalarını tehdit ediyor. Hali vakti yerinde olanlar Amerikalılar son birkaç yılda ekonomiyi destekledi, Fed enflasyonu bastırmak için faiz oranlarını artırırken ve düşük gelirli tüketiciler yüksek fiyatların baskısı altında ezilirken bile cüzdanlarını açık tuttu. Zengin Amerikalıların harcamalarının büyük bir kısmı servet etkisi olarak bilinen ve  güçlü borsa kazançları ve yükselen ev fiyatlarının tüketicilerin gelirleri değişmese bile kendilerini iyi hissetmelerine neden olduğunu söyleyen bir teori tarafından körüklendi.

Piyasa dalgalanmasının etkisi

Geçen ay başlayan piyasa çöküşü, ABD hisse senedi değerlerinden trilyonlarca dolar düşürdü ve bazı Amerikalıların harcamalarını yeniden değerlendirmesine neden olan bir tedirginlik yaydı. Ekonomistler, yüksek gelirlilerin önemli ölçüde geri çekilmesinin, giderek daha kırılgan hale gelen bir ekonomik büyümeyi tehlikeye atacağını söylüyor. Son politika toplantısında Fed yetkilileri, Trump yönetiminin politikalarının etkilerine ilişkin artan belirsizlik nedeniyle bu yıl için büyüme tahminlerini düşürdü. Medyan projeksiyona göre yetkililer ABD ekonomisinin 2025 yılında aralık ayında öngördükleri yüzde 2,1 yerine yüzde 1,7 oranında büyümesini bekliyor.

Örneğin 66 yaşındaki David Lowell, geçen ekim ayında borsa yükselip emeklilik birikimleri ve diğer yatırımları artarken mutfağını yenilemek için 40 bin dolar harcamak için pek düşünmedi bile. Ancak son haftalarda portföyünün değerinin yüz binlerce dolar düştüğünü gören Roswell, satın alımları hakkında daha fazla düşünüyor. Canlı etkinlik prodüksiyonunda çalışan Lowell, uzun vadede ekonomi konusunda hala iyimser olduğunu ancak borsalar toparlanana kadar büyük harcamalardan uzak durduğunu söylüyor. Günde yaklaşık dört kez hesaplarını kontrol eden Lowell, “Borsanın tamamen çöktüğü son altı haftadan sonra biraz tedirgin hissediyorum” dedi.

Borsa tüketimi yönlendiriyor

Fed yetkilileri ve diğer ekonomistler, güçlü istihdam piyasasını ve bunun özellikle en düşük ücretli çalışanlar için yarattığı ücret artışlarını, salgın sonrası ABD büyümesinin temel itici güçleri olarak gösterirken, zengin Amerikalıların oynadığı büyük rol ancak son zamanlarda odak noktası haline geldi. SMBC Nikko Securities Americas'ın kıdemli ABD ekonomisti Troy Ludtka, “Şu anda borsanın tüketimi yönlendirdiği bir noktadayız. Ancak bunun tersi de doğru: Zayıf bir borsa tüketimi düşürebilir” diye konuştu.

Yeni Ekonomik Düşünce Enstitüsü tarafından yayınlanan bir makaleye göre 2020'den 2023'e kadar hane halkının en zengin yüzde 10'unun servetinde yaşanan artış neredeyse emsalsizdi ve bu süper zengin grubun reel gelirleri azalsa bile harcamalarını sürdürmelerini sağladı. Makalenin yazarları ekonomistler Thomas Ferguson ve Servaas Storm'a göre zenginler arasındaki kazanımlar, toplam tüketici harcamalarındaki uzun vadeli trendin üzerindeki artışı açıklayacak kadar büyüktü. Moody's Analytics tarafından yakın zamanda yapılan bir analiz, yılda 250 bin dolardan fazla kazanan Amerikalıların, 1990'larda yaklaşık üçte bir olan ABD'deki tüm tüketici harcamalarının yarısını oluşturduğunu ortaya koydu.

“Yüzde 10’u etkileyen her şey önemli hale geliyor”

Zenginlerin harcamalardaki baskın payı, diğer hane halkları borç ödemelerini aksatırken ve alışverişlerini azaltırken bile ekonominin son yıllarda yoluna devam etmesine yardımcı oldu. Ekonomistler, bu dengesiz harcama modelinin mevcut genişlemeyi daha kırılgan hale getirdiğini söylüyor. Royal Bank of Canada'nın baş ekonomisti Frances Donald, “Son iki üç yılda tanık olduğumuz şey aslında yüksek gelirli ve düşük gelirli Amerikalılar arasındaki iki farklı ekonomik döngü. Amerikalıların en üst yüzde 10'unu etkileyen herhangi bir şey artık orantısız bir şekilde önemli hale geliyor” ifadelerini kullandı.

Geçen iki yıl boyunca çoğunlukla yükseliş gösteren ABD hisse senetleri, Trump'ın yeniden seçilmesinden bu yana görülen kazanımların çoğunu silerek geçen ay düşüşe geçti. S&P 500 en son zirvesinden en az yüzde 10 düşüşle düzeltme bölgesine girdi ve bir dizi küçük toparlanmaya rağmen şubat ayındaki en yüksek seviyesinden hala yüzde 8 düşük. Yatırımcı karamsarlığı gerçekten etkisini gösterdiğinde, harcamalara ve büyümeye hızlı bir darbe vurabilir. 

---